เมื่อได้ฟังเรื่องของสภาพธรรมที่ปรากฏแล้วคิดอะไร

เมื่อได้ฟังเรื่องชาติของจิต หรือ เรื่องของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ก็ต้องเป็นขณะที่จิตกำลังเห็นบ้าง ได้ยินบ้าง คิดนึกบ้าง ขณะนี้เมื่อฟังแล้วคิดอะไร เพราะความคิดนี่สำคัญที่สุด เพียงเห็นโดยไม่คิด เห็นเป็นผลของกรรม แต่คิดไม่ใช่ผลของกรรม แต่เกิดจากการสะสม สั่งสมทั้งหมด ทีละเล็กทีละน้อยในแสนโกฏิกัปป์ แต่ละชาติที่เราจะได้ยินเรื่องธรรม หรือได้ยินเรื่องอื่นก็ตาม ไม่ได้หายไปไหนเลย แต่สะสมสืบต่อเป็นสังขารขันธ์ที่วิจิตรมากที่จะปรุงแต่งให้ทุกขณะนี้เป็นนานาความคิดที่เกิดขึ้น และความคิดที่เกิดขึ้นเราก็ไม่ได้พูดออกมาทั้งหมดใช่ หรือไม่ คำที่พูดเป็นเพียงบางส่วนของความคิดเท่านั้น เพราะฉะนั้นเมื่อได้ฟังพระธรรม เรื่องจิต คิดอะไรบ้าง เพราะว่าปัญญามี ๓ ขั้น สุตมยญาณ ปัญญาที่เกิดจากการฟัง ในขณะนี้คนที่ฟัง แล้วไม่หลับ และก็ไม่คิดเรื่องอื่นก็เข้าใจสิ่งที่กำลังฟัง ขณะนั้นก็เป็นจิต คือเป็นปัญญาที่สำเร็จจากการฟัง โดยที่เราก็ไม่ได้ไปรู้หน้าที่ของจิตแต่ละขณะเลยว่าจิตขณะไหนเห็น จิตขณะไหนได้ยิน และจิตขณะไหนคิดนึก และจิตขณะไหนไตร่ตรองพิจารณา ขณะไหนเป็นความเข้าใจ แต่ทั้งหมดก็คือสภาพธรรมที่มีจริงๆ ขณะนี้ และทุกขณะในชีวิตประจำวัน แต่ความคิดแต่ละคนต่างกัน

เพราะฉะนั้น เมื่อฟังเรื่องชาติของจิตแล้ว ปัญญาที่สำเร็จจากการพิจารณาไตร่ตรองสิ่งที่ได้ฟังก็ควรจะมีด้วย เพราะว่าขณะที่กำลังฟังมีความเข้าใจ แต่จะสังเกตได้ว่าวันหนึ่งๆ ปัญญาที่เกิดจากการไตร่ตรองของเราเมื่อไม่ได้ฟัง หรือไม่ได้อ่านจะมีมากน้อยแค่ไหน และเป็นไปในลักษณะใด นี่คือประโยชน์ที่จะรู้จักธรรมว่า การรู้จักธรรมจริงๆ ก็รู้จักโลกใบนี้ของแต่ละคน ไม่เกี่ยวข้องกับโลกใบอื่นเลย จิตของใครกำลังคิดอะไรดับไปแล้ว จิตของอีกคนกำลังเห็น และก็ดับไปแล้ว เพราะฉะนั้นต่างคนต่างอยู่ แต่ในโลกของแต่ละคนเต็มไปด้วยความคิดเรื่องคนต่างๆ ทุกสิ่งทุกอย่างรวมอยู่ในขณะจิตที่คิดแล้วก็ดับ คิดแล้วก็ดับไป เพราะฉะนั้นปัญญาที่สำเร็จจากการได้ฟังแล้วก็ไตร่ตรอง แล้วคิด มีอะไรบ้าง สำหรับแต่ละท่าน