ตีรณปริญญาเป็นไฉน

ข้อความต่อไปมีว่า

ตีรณปริญญา เป็นไฉน

เมื่อรู้ลักษณะของตัณหาหรือโลภะ แค่นั้นไม่บรรลุอริยสัจจธรรม ต้องพิจารณาอีกมากทีเดียว ซึ่งการพิจารณานั้นกว่าจะทำให้ละคลาย และประจักษ์การเกิดดับได้ เพราะเหตุว่าตีรณปริญญานั้น ได้แก่ อุทยัพพยญาณ

ข้อความอธิบายว่า

ตีรณปริญญาเป็นไฉน นรชนทำตัณหาที่ตนรู้อย่างนี้แล้ว ย่อมพิจารณาตัณหา คือ พิจารณาโดยความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นโรค เป็นฝี แล้วก็นานาประการที่จะพิจารณาเห็นโทษ โดยความไม่ให้สลัดออก นี้ชื่อว่า ตีรณปริญญา

เหนียวแน่นสักแค่ไหนกว่าที่ละคลายแล้วก็จะประจักษ์ความเกิดดับ ความไม่เที่ยงของสภาพธรรมตามความเป็นจริงได้ พระผู้มีพระภาคจึงได้ทรงแสดงถึงขั้นต่างๆ ของปริญญาต่างๆ ว่า ถึงแม้จะมีญาตปริญญาที่รู้ลักษณะของนามของรูปแล้ว ก็ยังไม่พอ ยังจะต้องพิจารณาอีกเรื่อยไป บ่อยๆ เนืองๆ เพื่อการรู้ชัดขึ้น ละคลายมากขึ้น เป็นตีรณปริญญา และไม่ใช่จบอยู่เพียงแค่นั้น ถึงแม้จะประจักษ์การเกิดขึ้น และดับไปแล้ว กิเลสก็มีกำลังมากที่จะต้องอาศัยปัญญาที่คมกล้าจริงๆ จึงจะละได้เป็นสมุจเฉท