ปหานปริญญาเป็นไฉน

ข้อความต่อไปเป็นเรื่องของปหานปริญญา ซึ่งถึงแม้ว่าจะประจักษ์การเกิดขึ้น และดับไปแล้ว ก็ยังจะต้องมีปัญญาที่รู้ชัดขึ้นอีก

ปหานปริญญาเป็นไฉน นรชนพิจารณาอย่างนี้แล้ว ละ บรรเทา ทำให้สิ้นสุด ให้ถึงความไม่มีซึ่งตัณหา สมจริงตามพระพุทธพจน์ที่พระผู้มีพระภาคตรัสว่า

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย ฉันทราคะในตัณหาใด ท่านทั้งหลายจงละฉันทราคะนั้นเสีย เมื่อเป็นอย่างนี้ ตัณหานั้นจักเป็นของอันท่านทั้งหลายละแล้ว ตัดรากขาดแล้ว ทำไม่ให้มีที่ตั้งดังตาลยอดด้วน ถึงความไม่มี มีความไม่เกิดขึ้นต่อไป เป็นธรรมดาดังนี้ นี้ชื่อว่า ปหานปริญญา

กำหนดรู้แล้วซึ่งตัณหาด้วยปริญญา ๓ นี้ เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่า กำหนดรู้ซึ่งตัณหา

ที่จะให้สติไม่รู้นั่นไม่รู้นี่ แล้วก็จะให้รู้แจ้งอริยสัจจธรรม ไม่ระลึกรู้โลภมูลจิตเลย อย่างนั้นไม่มีวันถึง ไม่ว่าขณะใดที่สติระลึกรู้กาย ไม่พอ ระลึกรู้รูปอย่างเดียวไม่ได้ จะต้องระลึกรู้นามด้วยซึ่งแล้วแต่ว่าจะเป็นเวทนา หรือว่าจะเป็นจิต หรือว่าจะเป็นธรรม

การเจริญสติปัฏฐาน ต้องเจริญมากตลอดชีวิต แล้วแต่ว่าจะกี่ชาติสำหรับแต่ละบุคคล