หนทางเป็นสภาพธรรมที่ลึกซึ้ง ไม่ใช่เป็นตัวเราที่จะทำ
ผู้ฟัง คือคิดปัญหานี้ขึ้นมาเพราะบางท่านยังไม่เข้าใจ คิดว่าเวทนาปรากฏเพียงทางมโนทวาร ผมเลยกล่าวว่าเวทนาปรากฏทางปัญจทวารก็มี อย่างตาเห็นรูปแล้วเกิดชอบดอกไม้สวย เพราะขณะนั้นโลภมูลจิตเกิดทางปัญจทวาร ๗ ขณะ แล้วทางมโนทวารก็จะต่ออีก ๗ ขณะเหมือนกัน
ท่านอาจารย์ เวลานี้โดยการศึกษาทราบว่าหลังจากปัญจวิถีวาระหนึ่งวาระใดดับไปแล้ว ภวังคจิตเกิดคั่น มโนทวารวิถีจิต ก็เกิดต่อในอารมณ์เดียวกัน นี่คือโดยการศึกษา แต่จะรู้อย่างนี้เมื่อใด โดยที่ว่าเรายังไม่มีการระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมเลย เป็นไปไม่ได้ แล้วถ้าไม่มีพื้นฐานความเข้าใจที่มั่นคงจริงๆ ว่าหนทางเป็นสภาพธรรมที่ลึกซึ้ง ไม่ใช่เป็นตัวเรา ที่สามารถจะกระทำได้ แต่ต้องเป็นเพราะเหตุว่ามีความเข้าใจอย่างมั่นคงว่าขณะนี้เป็นธรรม แล้วแต่ว่าธรรมใดปรากฏ แม้ว่าธรรมใดปรากฏ เช่น กำลังเห็นสิ่งที่ปรากฏทางตา ก็ไม่ใช่ว่าสติสัมปชัญญะจะเกิดระลึกรู้ลักษณะของเห็น หรือว่าระลึกรู้ลักษณะของสิ่งที่ปรากฏทางตา เพราะฉะนั้นจึงเป็นเรื่องซึ่งเราไม่สามารถจะเลือกได้เลยว่าเมื่อสติสัมปชัญญะเกิดแล้วจะระลึกรู้ลักษณะของเวทนาอะไร โดยที่ว่าเราไม่จำเป็นต้องไปเลือก เราไม่รู้ว่าเวทนาต่อไปจะเป็นอะไร เมื่อสักครู่นี้ก็มีท่านที่ไม่สบายใจ แล้วเวทนานั้นก็หมดไปแล้ว สติสัมปชัญญะก็ไม่เกิด เพราะฉะนั้นจะไปเลือกรู้ได้ หรือไม่ เมื่อเวทนาที่รู้สึกไม่สบายดับไปแล้ว ถ้าเกิดสบายขึ้นแล้วตอนนี้ แล้วสติสัมปชัญญะก็จะระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่สบายใจขึ้น ก็เป็นไปได้อีก เพราะฉะนั้นคำถามที่ว่าเวทนามีหลายอย่าง แล้วสติสัมปชัญญะจะระลึกรู้ลักษณะของเวทนาอะไร ก็คงจะพิจารณาตอบได้
ที่มา ...