เวทนาเป็นปรมัตถ์อะไร ขันธ์อะไร ภูมิอะไร ชาติอะไร
เราเคยกล่าวถึงขันธ์ หรือยัง กล่าวแล้วใช่ หรือไม่ เวทนาเป็นปรมัตถ์อะไร ปรมัตถธรรมมี ๔ จิต เจตสิก รูป นิพพาน เวทนาเป็นเจตสิก เพราะฉะนั้นเวทนาเป็นขันธ์อะไร เวทนาขันธ์ ถ้าถามโดยขันธ์ต้องตอบว่าเป็นเวทนาขันธ์ ถ้าถามโดยปรมัตถ์ต้องตอบว่าเป็นเจตสิก เป็นภูมิอะไร เฉพาะโทมนัสเวทนา เป็นกามภูมิ ถ้ากล่าวถึงเวทนาทั่วไปได้หมดทุกภูมิ เพราะว่าจิตที่จะเกิดโดยไม่มีเจตสิกเกิดร่วมด้วยไม่ได้เลยทุกครั้งที่จิตเกิดต้องมีเจตสิกเกิดร่วมด้วย เพราะฉะนั้นถ้าไม่แยกประเภทของเวทนา เวทนาก็เป็นทุกภูมิหมด แต่ถ้าแยกต้องแยกตามภูมิด้วยว่า โทมนัสเวทนาเป็นภูมิอะไร เป็นกามภูมิ เป็นกามาวจรจิต เป็นชาติอะไร ชาติมี ๔ กุศล ๑ อกุศล ๑ วิบาก ๑ กิริยา ๑
ถ้ากล่าวโดยชาติต้องหมายความถึงเหตุกับผล และไม่ใช่เหตุกับผล เพราะฉะนั้นโทมนัสเวทนาเป็นอกุศลอย่างเดียวเป็นอื่นไม่ได้เลย แต่ทุกขเวทนาเป็นวิบาก นี้คือความต่างที่จะให้รู้ว่า แม้กายเจ็บ ใจไม่เจ็บก็ได้ แม้ใจเจ็บ กายไม่เจ็บก็ได้ เพราะฉะนั้น โทมนัสเวทนาเป็นอกุศลชาติเดียว ถ้าเป็นอกุศลเจตสิกทั้งหมดเป็นชาติอื่นไม่ได้เลย เป็นผลก็ไม่ได้ ต้องเป็นเหตุที่จะให้เกิดอกุศลวิบากได้
เพราะฉะนั้น ทุกขะทุกขะ ขณะนี้แจ่มแจ้งดีแล้ว หรือไม่ โดยชาติโดยภูมิ มีใครสงสัยไหม ทุกข์กาย ทุกข์ใจ ทุกข์กายเป็นชาติอะไร เป็นชาติวิบาก ทุกข์ใจเป็นชาติอะไร เป็นชาติอกุศล และก็สุขกายเป็นชาติอะไร เป็นชาติวิบาก และก็สุขใจ เป็นชาติกุศลได้ หรือไม่ ได้ เป็นอกุศลได้ หรือไม่ ได้ เป็นกิริยาของพระอรหันต์ได้ หรือไม่ ได้ คือธรรมทุกอย่างตรงตามเหตุตามผล แต่ต้องอาศัยว่าเราจะตั้งต้นศึกษาเรื่องจิต ต้องรู้เข้าใจถูกในเรื่องของปรมัตถธรรม ๔
ทุกอย่างจะไม่พ้นจากปรมัตถธรรม ๔ คือ จิต หรือ เจตสิก หรือรูป นี้เป็นพื้นฐาน เป็นแก่น สภาวธรรมที่มีจริง แต่ก็มีหลากหลาย เพราะฉะนั้น ก็จำแนกออกไปโดยชาติ จะต้องมี ๔ คือ กุศล ๑ อกุศล ๑ ในชีวิตประจำวัน วิบาก ๑ กิริยา ๑ ถ้าโดยภูมิก็มี ๔ ภูมิ คือกามาวจรภูมิ รูปาวจร อรูปาวจร โลกุตตระ
ที่มา ...