ยืน เดิน นั่ง นอน ก็คือให้รู้ลักษณะของธาตุที่ปรากฏใช่หรือไม่

ผู้ฟัง สำหรับธาตุ ๔ ที่ท่านพูดไว้ในกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน ท่านก็พูดเพียงแต่ว่า รู้ดิน รู้น้ำ รู้ไฟ รู้ลม ตามตำราที่ท่านสอน คือ ปฐวีธาตุมีลักษณะอย่างไร เตโชมีลักษณะอย่างไร อาโปมีลักษณะอย่างไร ถ้าไม่มีลักษณะอ่อนหรือแข็งให้เรารู้ เราก็ไม่สามารถจะไปรู้ถึงว่านี้คือดินปฐวีได้ เช่นเดียวกับอิริยาบถ ๔ ท่านบอกว่า ให้รู้ชัดในการยืน เดิน นั่ง นอน ถ้าเราไม่รู้มหาภูตรูปที่เรายืน เดิน นั่ง นอนนี้ เราจะรู้อะไร เราก็ไม่สามารถจะรู้อะไรได้ เราก็ต้องรู้ลักษณะอยู่นั่นเอง เป็นอย่างนี้ใช่หรือไม่

ท่านอาจารย์ กำลังนั่งอยู่อย่างนี้มีลักษณะอะไรปรากฏบ้าง มีแข็ง อ่อนปรากฏที่ไหน ที่กายกระทบส่วนหนึ่งส่วนใด ไม่ใช่ทั้งหมด ถ้าจะนึกเป็นท่าเป็นทาง ไม่มีลักษณะที่ปรากฏที่กาย หรือว่าที่ตา ที่หู ที่จมูก ที่ลิ้นเลย กำลังนั่ง สีปรากฏทางตา เสียงปรากฏทางหู เป็นของจริง ถ้ามีกลิ่นปรากฏทางจมูกก็เป็นของจริง ถ้ารสปรากฏทางลิ้นก็เป็นของจริง แล้วที่กายก็มีเย็นร้อนอ่อนแข็งปรากฏเป็นของจริง ความทรงจำที่เคยยึดถือในความเป็นตัวตนของแต่ละรูปที่มาประชุมรวมกันทำให้ยึดโยงไว้ว่าเป็นรูปที่กำลังนั่งในท่าทางอย่างนั้นอย่างนี้ แต่ไม่มีลักษณะของรูปที่ปรากฏให้รู้ในความเป็นรูปที่ไม่ใช่ความเป็นตัวตนเลย

โคจรรูป ๗ หรือวิสยรูป คือ รูปที่เป็นอารมณ์ มี ๗ รูป คือ สีเป็นอารมณ์ทางตา เสียงเป็นอารมณ์ทางหู กลิ่นเป็นอารมณ์ทางจมูก รสเป็นอารมณ์ทางลิ้น เย็น ร้อน อ่อน แข็ง ตึงไหวเป็นอารมณ์ทางกาย ๗ รูป เมื่อสีปรากฏให้รู้ทางตาแล้ว ทางใจก็รับรู้สีนั้นต่อ ไม่ใช่รู้รูปอื่น ก็รู้สี เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ที่เป็นอารมณ์ ในเมื่อมีรูปซึ่งมีลักษณะปรากฏให้รู้แล้วไม่รู้ ก็ไม่สามารถรู้ชัดในลักษณะของรูปได้