ปสูรสุตตนิเทศที่ ๘ - ชื่อว่าใจ

ขอกล่าวถึงข้อความในขุททกนิกาย มหานิทเทส ปสูรสุตตนิทเทส ที่ ๘ ข้อ ๓๑๙ ซึ่งมีคำอธิบายเรื่องจิต มีข้อความว่า

ชื่อว่า ใจ ในคำว่า คิดถึงทิฏฐิทั้งหลายด้วยใจ ความว่า ใจ คือ จิต ใจ มนัส หทัย ปัณฑระ มนะ มนายตนะ มนินทรีย์ วิญญาณ วิญญาณขันธ์ มโนวิญญาณ ธาตุที่เกิดแต่ผัสสะเป็นต้นนั้น

ท่านผู้ฟังจะเห็นได้ว่า พระผู้มีพระภาคทรงใช้พยัญชนะหลายคำ เพื่อจะให้เข้าใจลักษณะของจิตซึ่งทุกคนมี แต่เนื่องจากว่าเป็นอาการรู้ หรือธาตุรู้ ก็ยากที่จะรู้ได้ว่า เพียงลักษณะที่เป็นธาตุรู้นั้นเป็นอย่างไร ทั้ง ๆ ที่ทุกคนคงจะเข้าใจความหมายบางประการของจิต ที่ว่า “ใจ” คือ จิตที่ทุกคนมี และอาจจะขาดการพิจารณา ก็เพียงแต่ทราบว่า มี แต่ไม่ทราบว่า ขณะไหน เมื่อไรที่เป็นจิต