ทบทวนขณะนี้เป็นธรรมทั้งหมด
สำหรับการทบทวนที่จะให้เข้าใจธรรมไม่ว่าจะอยู่ที่ไหน ขณะไหนก็ตาม ให้ทราบว่าขณะนี้เป็นธรรมทั้งหมด ที่ลืมไม่ได้ก็คือว่าขณะนี้ไม่ว่าจะกล่าวเรื่องกุศลก็มีในขณะนี้ อกุศลก็มี วิบากคือผลของกุศล อกุศลขณะนี้ก็มี กิริยาก็มี นี่คือการที่เราจะไม่ลืม ไม่ใช่ว่าฟังเรื่องชาติ ๔ แล้วก็ลืม ไม่ว่าจะเป็นที่ไหน ขณะไหน สิ่งที่เป็นธรรมที่เราได้ยินได้ฟังก็คือในขณะนี้ทั้งหมด ตาขณะนี้ก็มี หู จมูก ลิ้น กาย ใจ มีหมดทุกอย่างซึ่งมีแสดงไว้ในพระธรรมในพระไตรปิฎก เป็นเรื่องของสภาพธรรมที่มีในขณะนี้เอง
เพราะฉะนั้น ไม่ว่าจะทบทวนในเรื่องของชาติ ขณะนี้มีทั้งกุศล อกุศล วิบาก กิริยา พูดเพื่อเตือน แต่ความละเอียดสามารถจะรู้ได้เอง หลังจากที่ฟังแล้วว่าขณะไหน จิตไหน เป็นชาติอะไร เพราะมีทั้ง ๔ กุศลก็มี อกุศลก็มี วิบากก็มี กิริยาก็มี ซึ่งต้องละเอียดที่จะรู้ว่าแต่ละขณะจิตเกิดดับเร็วมาก ถ้าจะกล่าวรวมๆ โดยไม่เจาะจงว่าขณะไหนเป็นกุศล ขณะไหนเป็นอกุศล ขณะไหนเป็นวิบาก ขณะไหนเป็นกิริยา ก็แสดงว่ายังไม่มีความเข้าใจสภาพธรรมตามความเป็นจริงว่า แต่ละขณะหนึ่งก็ต่างกันหลากหลายโดยมีเหตุปัจจัยเกิดขึ้นซึ่งไม่ใช่เรา
ที่มา ...