องค์ธรรมของโอฆะ

และในคราวก่อนนอกจากอาสวะก็ได้กล่าวถึงเรื่องของโอฆะด้วย ซึ่งองค์ธรรมหรือสภาพธรรมที่เป็นอกุศลธรรมที่ทำกิจของโอฆะก็เช่นเดียวกับอาสวะ คือมี กาโมฆะ ภโวฆะ ทิฏโฐฆะ และอวิชโชฆะ ถ้าจะกล่าวโดยสภาพธรรมแล้ว ได้แก่ โลภเจตสิก ทิฏฐิเจตสิก โมหเจตสิก สภาพธรรมที่เกิดกับจิตมีมากมาย แต่ว่าที่เป็นอกุศลธรรมนั้นมี ๑๔ ดวง แต่ใน ๑๔ ดวงนั้นที่หมักดอง และที่เกิดขึ้นแต่ละครั้งก็เป็นเสมือนห้วงน้ำที่กั้นให้จมอยู่ในวัฏฏะได้แก่ โลภเจตสิกซึ่งเกิดขึ้นยินดีพอใจในรูปเสียงกลิ่นรสโผฏฐัพพะบ้าง หรือว่ายินดีพอใจในขันธ์บ้าง หรือว่าเป็นไปกับความเห็นผิดบ้าง และโมหะความไม่รู้ในลักษณะของนาม และรูป เป็นสิ่งที่มีอยู่เป็นประจำ ถ้าไม่เจริญสติปัญญาไม่เกิดขึ้น อะไรจะละทิฏฐาสวะหรือทิฏฐิโอฆะ (ทิฏโฐฆะ) ก็ไม่มี เพราะฉะนั้นถ้าไม่รู้เรื่องอกุศลธรรมละเอียดว่าไม่ใช่มีแต่ในตำรา ไม่ใช่มีแต่ในพระไตรปิฎก แต่ว่าแท้ที่จริงแล้วมีอยู่กับจิตของปุถุชนมากมายทุกๆ ขณะหมักดองสะสม เป็นอาสวะ เป็นโอฆะ ทุกๆ ขณะที่เกิดขึ้นทีเดียว