ความฝันเหมือนเป็นจริง แต่ไม่จริง

ผู้ฟัง ทำไมลักษณะของความฝันจะเหมือนกับสิ่งที่จริง เห็นก็คือเห็น ได้ยินก็คือได้ยิน หรือว่าความรู้สึกกระทบอะไรก็เหมือนกับเป็นเรื่องจริง

ท่านอาจารย์ แต่ไม่จริง เพราะต่างกัน ถึงจะเหมือนแต่ไม่จริง คืนนี้จะฝันถึงห้องนี้ไหม สมมติว่าจะเห็นทุกสิ่งทุกอย่างเหมือนกำลังเห็นเดี๋ยวนี้หรือไม่ หรือเพียงบางส่วน จะเห็นกลีบดอกไม้แต่ละกลีบของแจกันแต่ละรูปร่างลักษณะหรือไม่ คนที่นี่มีใครบ้าง ทางตาก็ปรากฏอย่างนี้ แต่เวลาฝันไม่ครบเพราะอะไร เพราะเหตุว่าสิ่งที่กำลังปรากฏทางตาขณะนี้มีจริง แล้วก็คิดนึก นำคนนำเรื่องราวต่างๆ มาคิด ตามสิ่งที่เคยปรากฏทางตา เพราะฉะนั้นในฝันก็คิดแต่แค่คิด จะไม่ปรากฏเหมือนกับที่กำลังปรากฏทางตาในขณะนี้เลย เป็นไปไม่ได้เลยที่จะปรากฏอย่างนี้เพราะไม่ใช่เห็น

เพราะฉะนั้น เห็น คือ เห็นสิ่งที่ปรากฏทางตา แยกต่างจากคิดเลย ในเวลานี้วาระของวิถีจิตที่เห็นมากมายนับไม่ถ้วนจนปรากฏด้วยความทรงจำเป็นแต่ละคนแต่ละอย่างแล้วก็แต่ละสิ่งที่ละเอียดด้วย นี่ก็แสดงถึงการเกิดดับนับไม่ถ้วนของวาระหนึ่งๆ ของการเห็น ซึ่งมีการคิดนึกสลับ มีเสียงสลับ มีทุกอย่างสลับ ดังเช่นที่กล่าวว่าอยู่ในทะเลชื่อ และทะเลภาพ ทันทีที่เห็นก็เป็นคน เป็นรถยนต์ เป็นเก้าอี้ เป็นภาพทั้งหมด โดยที่ไม่ได้เข้าถึงลักษณะของปรมัตถธรรมว่าแท้ที่จริงแล้วเป็นเพียงเห็นสิ่งที่กำลังปรากฏเท่านั้น หลังจากนั้นคิดนึกทั้งหมด ถึงหลับตาก็คิดได้ แต่ไม่ใช่เห็น เมื่อลืมตาก็ไม่ใช่หลับตา แต่คิดถึงสิ่งที่ปรากฏทางตา แล้วหลับตาแต่ว่าไม่เหมือน เพราะว่าทางตาต้องมีสิ่งที่กำลังปรากฏ