ภวังคจิต กับ นิพพาน เหมือนกันหรือไม่

ผู้ฟัง ก็พระพุทธองค์ทรงแสดงไว้ว่า “นิพพาน” นี้เป็นสันติสุข เพราะว่ามีความสงบ มีความสุข ไม่ได้เร่าร้อนอะไร เพราะนิพพานนี้ ไม่ได้เห็น ไม่ได้ยิน ไม่ได้กลิ่น ไม่ลิ้มรส ไม่ถูกต้องสัมผัส ผมก็เลยคิดว่า ภวังคจิตกับนิพพานนี้จะเหมือนกันหรือเปล่า

ท่านอาจารย์ ไม่เหมือนค่ะ เพราะฉะนั้นถึงแม้ว่าภวังคจิตจะไม่เห็น จะไม่ได้ยิน จะไม่ได้กลิ่น จะไม่ลิ้มรส จะไม่รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส จะไม่รู้อารมณ์ของโลกนี้ แต่ก็เกิดขึ้นและดับไป แล้วก็ไม่ใช่จะเป็นภวังค์อยู่ตลอดไปเป็นนิจนิรันดร เพราะมีปัจจัยที่จะให้เห็นเกิดขึ้น เลือกไม่ได้ว่าจะให้เห็นสิ่งใด ซึ่งทุกคนยังไม่จุติ ยังจะต้องเห็น แต่ถึงอย่างนั้นก็ยังไม่รู้ว่าจะเห็นอะไร เมื่อไร จะได้ยินอะไรเมื่อไร เพราะเหตุว่ามีปัจจัยที่จะให้เห็น เห็นก็เกิดขึ้น มีปัจจัยที่จะให้ได้ยิน ได้ยินก็เกิดขึ้น ภวังคจิตเพียงสลับคั่น ระหว่างวิถีจิตที่กำลังเห็น กำลังได้ยิน กำลังได้กลิ่น กำลังลิ้มรส กำลังรู้สิ่งที่กระทบสัมผัส กำลังคิดนึกในขณะนี้เท่านั้น ไม่มีใครจะหยุดยั้งวิถีจิตต่าง ๆ ไม่ให้วิถีจิตต่าง ๆ เกิด เป็นไปไม่ได้ เพราะฉะนั้นภวังคจิตไม่ใช่นิพพาน เพราะเหตุว่าเป็นเพียงจิตที่เกิดสืบต่อดำรงภพชาติ คั่นจิตเห็น จิตได้ยิน จิตได้กลิ่น จิตลิ้มรส จิตที่รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส จิตที่คิดนึก