การกระทบของรูปและอายุของรูป กับ อตีตภวังค์

สำหรับวิถีจิตยังมีข้อสงสัยอะไรอีกไหมคะ คงจะเข้าใจแล้วไม่ลืมนะคะว่า ขณะใดที่ไม่ใช่ปฏิสนธิจิต ไม่ใช่ภวังคจิต ไม่ใช่จุติจิตแล้วเป็นวิถีจิตทั้งหมด

เพราะฉะนั้นก็ควรที่จะทราบให้ละเอียดยิ่งขึ้นว่า วิถีจิตทั้งหมดนั้นมีอะไรบ้าง กำลังนอนหลับ ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน ภวังคจิตเกิดดับสืบต่อ ดำรงภพชาติอยู่ แต่ไม่ใช่ตลอดไป เวลาที่มีอารมณ์กระทบทวารหนึ่งทวารใด ซึ่งเป็นทางที่จิตจะเกิดขึ้นรู้อารมณ์นั้น ๆ เช่น แม้ในขณะที่กำลังนอนหลับสนิท กรรมก็เป็นปัจจัยทำให้จักขุปสาทรูปเกิดดับสืบต่อดำรงอยู่ ยังไม่ใช่บุคคลที่ตาบอด ถ้าขณะใดกรรมนั้นยุติการเป็นปัจจัยให้จักขุปสาทรูปเกิด บุคคลนั้นถึงตื่นก็ไม่สามารถจะเห็นอะไรได้

เพราะฉะนั้นใครก็ตามที่ลืมตาตื่นขึ้นเห็น ก็เป็นเพราะกรรมเป็นปัจจัยให้จักขุปสาทรูปเกิดแล้วก็ดับไป แล้วก็เกิดขึ้น แล้วก็ดับไป ตลอดเวลา แล้วก็มีรูปารมณ์กระทบจักขุปสาท แต่ว่าขณะนั้นจิตยังไม่เห็น เพราะเหตุว่ากำลังเป็นภวังค์อยู่ ขณะใดที่รูปารมณ์เกิดขึ้นกระทบกับจักขุปสาท ขณะนั้นกระทบกับภวังค์ แสดงให้เห็นว่า รูปที่เกิดขึ้นกระทบจักขุปสาท พร้อมกับภวังคจิตที่ถูกกระทบนั้น ชื่อว่า “อตีตภวังค์”

ยังเป็นภวังค์อยู่นะคะ จึงไม่ใช่วิถีจิต อย่าลืมค่ะว่า จิตใดก็ตามที่ไม่ใช่ปฏิสนธิจิต ไม่ใช่ภวังคจิต ไม่ใช่จุติจิต จึงจะเป็นวิถีจิต ถ้าจิตใดยังเป็นภวังค์อยู่ จิตนั้นไม่ใช่วิถีจิต เพราะฉะนั้นเวลาที่อารมณ์เกิดขึ้นกระทบกับจักขุปสาททางตา หรือว่าเสียงเกิดขึ้นกระทบกับโสตปสาททางหู กระทบภวังค์ ยังไม่ได้ยินนะคะ จะได้ยินทันทีไม่ได้ เพราะว่าจิตเกิดดับเร็วมาก เพราะฉะนั้นทันทีที่รูปเกิดขึ้นกระทบโสตปสาท ขณะนั้นกระทบภวังค์เท่านั้น ยังไม่ได้ยิน ภวังคจิตที่สัททรูป คือ เสียงกระทบกับโสตปสาท และกระทบ ภวังค์นั้นชื่อว่า “อตีตภวังค์”

ที่ใช้คำว่า อตีตภวังค์เพื่อแสดงให้รู้ถึงอายุของรูปว่า อายุของรูป ๆ หนึ่งจะมีอายุเท่ากับการเกิดดับของจิต ๑๗ ขณะ เพื่อที่จะให้รู้ว่า รูปจะดับเมื่อไร เวลาที่รูปเกิดกระทบกับโสตปสาท กระทบภวังค์ จะใช้คำว่า ภวังค์เฉย ๆ ก็ได้ แต่ถ้าใช้คำว่า “ภวังค์” จะไม่รู้ว่า รูปจะดับเมื่อไร แต่เพื่อที่จะให้รู้ว่า รูปนั้นเกิดเมื่อไรและดับเมื่อไร เวลาทันทีที่รูปนั้นเกิดกระทบกับโสตปสาท กระทบกับภวังค์ จึงหมายเอาภวังค์ที่ถูกกระทบว่า เป็น “อตีตภวังค์” เพื่อที่จะแสดงอายุของรูปว่า เมื่อจิตเกิดดับ ๑๗ ขณะแล้ว รูปก็ดับไป ยังไม่เห็น เพราะจิตเกิดดับเร็วมาก ทันทีที่กระทบก็ต้องกระทบภวังค์