เราไม่สามารถจะรู้ความจริงของอารมณ์ที่แตกต่างกันไปได้

อ.อรรณพ ผมเข้าใจว่าเราก็ได้แต่คิด แต่เรารู้ไม่ได้ว่าเป็นอารมณ์ประณีตหรือประณีตยิ่ง เรารู้ไม่ได้ เพียงแต่เราอาจจะอนุมาน เช่น การเดินทางไปนมัสการ แม้เราจะเห็นซากปรักหักพังของนครกบิลพัสดุ์ เราก็เกิดโสมนัส แต่ไม่ได้หมายความว่าสิ่งที่ปรากฏทางตานั้นจะเป็นอติอิฏฐารมณ์ หรือ อิฏฐารมณ์ ขั้นใดเราไม่สามารถจะรู้ได้ เพียงแต่ว่าการสะสมที่จะโสมนัส หรือ โทมนัสก็ตาม ฉะนั้นเข้าใจว่าเราไม่สามารถรู้ในความเป็นอิฏฐารมณ์ อนิฏฐารมณ์ หรือเป็นอติอิฏฐารมณ์ของอารมณ์ได้จริงๆ

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 71