เข้าใจให้ถูกต้องว่าไม่มีตัวตน แต่ไม่ใช่ว่าจะต้องมีตัวตนก่อน
ผู้ฟัง ถ้าเป็นลักษณะอย่างนี้แล้วก็ไม่ใช่ลักษณะตัวตนที่จะประมาท
ท่านอาจารย์ ทั้งหมดเป็นธรรม ถ้าฟังธรรมแล้วใครห่วงว่าทำไมมีอกุศลมาก นั่นก็คือตัวตนแสดงแล้ว ก็ไม่รู้ว่าขณะนั้นด้วยความเป็นเรา ถ้าเข้าใจถูกอกุศลก็เป็นธรรม กุศลก็เป็นธรรม ไม่ใช่เราทั้งสองอย่าง
ผู้ฟัง ไม่ใช่ตัวตนทั้งหมด
ท่านอาจารย์ ทั้งหมด ต้องเป็นอนัตตา
ผู้ฟัง แล้วที่กล่าวว่าเมื่อศึกษาธรรมใหม่ๆ แล้ว จะต้องมีความเป็นตัวตนก่อนแล้ว
ท่านอาจารย์ ไม่ใช่จะต้อง ไม่มีการบังคับ ทุกคนรู้ตามความเป็นจริงว่าเป็นอยู่จนกว่าจะถึงความเป็นพระโสดาบัน มีอยู่จนกว่าจะถึงความเป็นพระโสดาบัน ไม่อย่างนั้นความเป็นพระโสดาบันก็ไม่มีความหมายอะไร
ผู้ฟัง ถ้าอย่างนั้นความเข้าใจตั้งแต่เริ่มต้น จะต้องไม่มีตัวตนตั้งแต่เริ่มต้น
ท่านอาจารย์ ไม่ใช่ว่าจะไม่มี เข้าใจให้ถูกต้องว่าไม่มี เพราะฉะนั้นเวลาที่ฟังก็อย่าเอาคำของดิฉันไปเปลี่ยนเป็นต้องหรืออย่างนั้นอย่างนี้ หรือถ้ามีคำว่าต้อง ก็ให้เข้าใจหมายความว่าถ้าไม่เป็นอย่างนั้นก็ไม่สามารถจะรู้แจ้งอริยสัจจธรรมได้ ไม่ได้หมายความว่าไปบังคับใคร แต่เหตุผลเป็นอย่างนั้น เข้าใจคำที่ได้ยินได้ฟัง
ผู้ฟัง ศึกษาเรื่องธรรมแล้ว ก็ควรเข้าใจในเรื่องของธรรมให้ถูกต้อง
ที่มา ...