บัญญัติเป็นธรรมธาตุ แต่ไม่ใช่ธาตุ ใช่หรือไม่

ผู้ฟัง บัญญัติเป็นธัมมธาตุ แต่ไม่ใช่ธาตุใช่ไหม

อ.วิชัย บัญญัติมีสภาวะจริงๆ ไหม เป็นธาตุไหม

ผู้ฟัง ไม่เป็น แต่ว่าบัญญัติเป็นอารมณ์

อ.วิชัย เป็นอารมณ์ได้ แต่ไม่ใช่ธาตุ เพราะว่าธาตุหมายถึงต้องทรงไว้ เช่น ลักษณะที่แข็งไม่เปลี่ยนแปลงเลย แต่บัญญัติเรียกชื่อต่างๆ เปลี่ยนแปลงได้ใช่ไหม เพราะว่าไม่ได้มีสภาวะจริงๆ

ผู้ฟัง เพราะฉะนั้น บัญญัติก็ไม่เป็นธรรม

อ.วิชัย คำว่า “ธรรม” มีหลายความหมายมาก ต้องดูความหมายในนั้นว่าหมายถึงอะไร คำว่า “ธรรม” เป็นเหตุก็ได้ หมายถึงฝ่ายเหตุก็ได้เหมือนกัน ก็ใช้คำว่าเป็นธรรมได้ เพราะฉะนั้นคำว่า “ธรรม” มีหลายความหมาย ต้องดูความหมายในที่นั้นๆ ว่าหมายถึงอะไรด้วย แต่คำว่า “ธาตุ” หมายถึงสิ่งที่มีจริงๆ

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 87