พระอภิธรรมแสดงเวทนาที่เกิดกับจิตต่างๆ โดยละเอียดเพื่อไม่ให้เข้าใจผิด

แต่ว่าถ้าพระผู้มีพระภาคไม่ได้ทรงแสดงไว้โดยละเอียด ก็จะมีผู้ที่เข้าใจผิดในลักษณะของเวทนา เพราะส่วนมากจะไม่ชอบทุกขเวทนาทางกาย เช่น ความป่วยไข้ได้เจ็บต่างๆ หรือว่าเย็นไปบ้าง ร้อนไปบ้าง ทำให้เกิดความรู้สึกเป็นทุกข์ทางกาย ไม่มีผู้ใดชอบเลย ขณะที่มีการกระทบสิ่งที่ร้อนเกินไป เย็นเกินไป เป็นต้น ทำให้ความรู้สึกไม่สบาย ขณะนั้นเป็นกายวิญญาณ เป็นจิตที่รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส แล้วเกิดความรู้สึกเป็นทุกข์ ความรู้สึกไม่สบายกายเกิดขึ้น เพียงชั่วขณะเดียว อย่าปนกับความรู้สึกไม่แช่มชื่น หลังจากที่กระทบกับอารมณ์ที่ไม่น่าพอใจทางกาย

นี่เป็นความละเอียดของจิต ซึ่งพระผู้มีพระภาคได้ทรงแสดงไว้โดยละเอียดว่า

จิตที่เป็นอกุศลแต่ละประเภทนั้น มีเวทนาอะไรเกิดร่วมด้วย

จิตที่เป็นวิบากแต่ละประเภทนั้น มีเวทนาอะไรเกิดร่วมด้วย

จิตที่เป็นกิริยาแต่ละประเภทนั้น มีเวทนาอะไรเกิดร่วมด้วย

และจิตที่เป็นกุศลแต่ละประเภทนั้น มีเวทนาอะไรเกิดร่วมด้วย

ซึ่งจะทำให้ผู้ที่ศึกษาโดยละเอียด ไม่ปะปน ถ้ามิฉะนั้นแล้วทุกท่านไม่ชอบทุกขเวทนา แต่ชอบสุขเวทนา ขณะที่เป็นสุขเวทนา เป็นวิบาก เป็นผลของกรรมที่ได้กระทำแล้ว แต่ความรู้สึกชอบสุขเวทนา ขณะนั้นเวทนานั้นไม่ใช่วิบากแล้ว เพราะเหตุว่าเป็นเวทนาที่เกิดกับโลภมูลจิต จึงเป็นอกุศลเวทนา ไม่ใช่ว่าดี เวลาที่ไม่ว่าจะกระทบกับอารมณ์ที่ปรากฏทางตา เห็นสิ่งที่น่าพอใจ จิตที่เห็นแล้วเวทนาเจตสิกซึ่งเกิดร่วมกับจิตที่เห็นเป็นกุศลวิบาก เป็นผลของอดีตกุศลกรรม ในขณะที่เห็น ไม่มีใครสามารถที่จะยับยั้งการเกิดขึ้นของจักขุวิญญาณที่เห็น แล้วก็ดับไป แต่ว่าเห็นสิ่งที่น่าพอใจ เพราะฉะนั้นเมื่อจักขุวิญญาณดับไปแล้ว เกิดความยินดีพอใจในสิ่งที่เห็น โดยที่สิ่งที่เห็นนั้นยังไม่ดับไป แต่มีความยินดีพอใจในสิ่งที่เห็น ขณะที่มีความยินดีพอใจ ความรู้สึกอาจจะเกิดเป็นโสมนัสเวทนา มีความดีใจ เพราะชอบใจ พอใจในอารมณ์ที่เห็น ขณะนั้นเป็นอกุศล

เพราะฉะนั้นให้ทราบว่า ท่านที่ไม่ชอบทุกข์ทางกาย เวลาที่ป่วยไข้ได้เจ็บชั่วขณะที่รู้สึกเจ็บ นั่นเป็นอกุศลวิบาก แต่ความไม่พอใจ ความไม่แช่มชื่นขณะนั้นไม่ใช่วิบาก เป็นอกุศลเวทนา ซึ่งเกิดกับอกุศลจิต ซึ่งเป็นเหตุที่จะให้เกิดอกุศลวิบากข้างหน้า

เพราะฉะนั้นโดยการศึกษาพระอภิธรรมโดยละเอียด จึงได้แสดงเรื่องของเวทนาเจตสิกซึ่งเกิดกับจิต เพื่อไม่ให้เข้าใจผิด มิฉะนั้นแล้วก็จะพอใจ หลงติดในโสมนัสเวทนา ในสุขเวทนา หรือในอุเบกขาเวทนา โดยที่ไม่รู้ว่า แม้ว่าเป็นอุเบกขาเวทนาที่เป็นกุศลก็มี ที่เป็นอกุศลก็มี ที่เป็นวิบากก็มี ที่เป็นกิริยาก็มี