บัญญัติกับสมมติต่างกันอย่างไร

ผู้ฟัง บัญญัติกับสมมติต่างกันอย่างไร

ท่านอาจารย์ สมมติหมายความถึงไม่จริง ต่างกับปรมัตถธรรม เพราะฉะนั้นสภาพธรรมที่มีจริงเป็นปรมัตถธรรม ได้แก่ จิต เจตสิก รูป ขณะใดที่ไม่ได้รู้ลักษณะของจิต เจตสิก รูป ขณะนั้นเป็นสมมติ

ผู้ฟัง แล้วบัญญัติล่ะครับ

ท่านอาจารย์ บัญญัติหมายถึงคำหรือชื่อ ซึ่งใช้เพื่อจะเรียกสิ่งที่มี ไม่ว่าเป็นสิ่งที่จริงหรือไม่จริงเช่นคำว่า “เวทนา” เป็นคำ เป็นบัญญัติ เพื่อให้เข้าใจอรรถของความรู้สึกซึ่งมีจริงๆ แต่ว่าบัญญัติบางคำก็หมายถึงสิ่งที่ไม่มีจริง

ผู้ฟัง เวทนานี้เป็นสมมติหรือเปล่า

ท่านอาจารย์ ความรู้สึก สมมติหรือเปล่าคะต้องเข้าใจเวลาพูดถึงเวทนาว่า หมายถึงอะไร เวทนาเป็นสภาพที่รู้สึกดีใจ หรือเสียใจ หรือเฉยๆมีจริงหรือเปล่าคะ

ผู้ฟัง มีจริงครับ

ท่านอาจารย์ มีจริง ก็เป็นปรมัตถธรรม