ทวาร ๖

สำหรับ ๕ ทวารนั้น คือ จักขุปสาทรูป เป็นจักขุทวาร ๑ โสตปสาทรูป เป็นโสตทวาร ๑ ฆานปสาทรูป เป็นฆานทวาร ๑ ชิวหาปสาทรูป เป็นชิวหาทวาร ๑ กายปสาทรูป เป็นกายทวาร ๑

ทั้งหมดนี้เป็นรูปแต่ละรูป ซึ่งมีลักษณะพิเศษ ซึ่งเป็นทางที่จะให้จิตเกิดรู้อารมณ์เฉพาะทวารของตนๆ แต่ว่าไม่ใช่มีแต่เฉพาะการเห็น การได้ยิน การได้กลิ่น การลิ้มรส การรู้สิ่งที่กระทบสัมผัสเท่านั้นในวันหนึ่งๆ ยังมีการคิดนึก ซึ่งจิตนั้นเองเกิดขึ้น ตรึกนึกถึงอารมณ์ต่างๆขณะใด ขณะนั้นเมื่อไม่ได้อาศัยตา หู จมูก ลิ้น กาย ก็เป็นมโนทวาร หมายความว่าใจนั่นเอง เป็นทวารของการที่จะตรึกนึกถึงเรื่องราวต่างๆ หรือว่ารับรู้สิ่งที่ปรากฏต่อจากทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย

นี่เป็นชีวิตปกติประจำวัน เพราะฉะนั้นก็ควรที่จะได้ทราบความหมายลักษณะของทวาร เพื่อที่จะได้พิจารณาสภาพธรรมตามความเป็นจริงว่า แต่ละขณะซึ่งเกิดดับ ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน อย่างไร