ทบทวน ที่ชื่อว่า จิต ในลักษณะ ๕ ประการ

ขอทวนอธิบายคำว่า “จิต” ในจิตตุปปาทกัณฑ์ในธัมมสังคิณีปกรณ์ ซึ่งมีข้อความว่า

ที่ชื่อว่า “จิต” เพราะอรรถว่า

๑. ลักษณะที่หนึ่ง คือ ที่ชื่อว่า “จิต” เพราะอรรถว่า “คิด” อธิบายว่า รู้แจ้งอารมณ์

๒. อีกอย่างหนึ่ง เพราะเหตุที่ศัพท์ว่า “จิตตํ” นี้ ทั่วไปแก่จิตทุกดวง ฉะนั้น ในคำว่า “จิตฺตํ” นี้ กุศลจิตฝ่ายโลกีย์ อกุศลจิตและมหากิริยาจิต จึงชื่อว่า “จิต” เพราะสั่งสมสันดานของตน ด้วยสามารถแห่งชวนวิถี

อรรถที่ ๒ คือ ที่ชื่อว่า “จิต” เพราะสั่งสมสันดานของตน ด้วยสามารถแห่งชวนวิถี

๓. ชื่อว่า “จิต” เพราะเป็นธรรมชาติอันกรรม กิเลส สั่งสมวิบาก

๔. “จิต” แม้ทุกดวง ชื่อว่า “จิต” เพราะเป็นธรรมชาติวิจิตรตามสมควร

๕. คือ ชื่อว่า “จิต” เพราะกระทำให้วิจิตร