ความหมายของคำว่า กามาวจร

แต่ขอให้เข้าใจความหมายของคำว่า “กามาวจร” เสียก่อน

คำว่า “กามาวจร” เป็นคำรวมของ กาม + อวจร ภาษาไทยใช้คำว่า “กาม” หมายถึงสภาพธรรมที่ใคร่ หรือพอใจ ขณะใดที่มีความพอใจ มีความใคร่เกิดขึ้น ขณะนั้นเป็นลักษณะของกามธาตุ เป็นสภาพธรรมชนิดหนึ่ง

คำว่า “กาม” นี้ มีความหมาย ๓ อย่าง คือ

๑. “กิเลสกาม” กามซึ่งเป็นกิเลส ได้แก่ เป็นสภาพซึ่งพอใจ ยินดี ติดข้อง หรือใคร่ ซึ่งได้แก่ โลภเจตสิกนั่นเอง

โดยปรมัตถธรรมแล้ว “กิเลสกาม” ได้แก่ โลภเจตสิก ซึ่งเป็นสภาพที่ยินดี พอใจ ไม่ว่าจะในขณะใดที่เกิดความยินดีพอใจขึ้น ขณะนั้นเป็นกิเลสกาม เมื่อเกิดความยินดีพอใจแล้ว ก็ต้องมีสิ่งซึ่งเป็นที่พอใจยินดีของโลภะ เพราะฉะนั้นสิ่งซึ่งเป็นที่พอใจยินดีของโลภะ แต่ไม่ใช่ตัวโลภะ เป็นสิ่งซึ่งยินดีพอใจของโลภะ สิ่งที่โลภะพอใจเป็น “วัตถุกาม” เพราะเหตุว่าเป็นที่ตั้งของความยินดี พอใจ เพราะฉะนั้นจึงมีกิเลสกามและวัตถุกาม

สิ่งที่เป็นที่ยินดีพอใจของโลภะ ไม่จำกัดเลย นอกจากนิพพานอย่างเดียว สิ่งอื่นทั้งหมดเป็นวัตถุกาม เป็นที่ตั้งของความยินดีพอใจได้ทั้งสิ้น พอใจในรูป ในเสียง ในกลิ่น ในรส ในโผฏฐัพพะพอใจในขันธ์ ในธาตุ ในอายตนะ พอใจในกุศลขั้นต่างๆ พอใจในภพภูมิต่างๆ พอใจในมนุษย์ภูมิ ในเทวภูมิ ในพรหมภูมิ หรือในอรูปพรหมภูมิ ทุกสิ่งทุกอย่างเป็นที่ตั้งของความยินดี พอใจ เป็นวัตถุกามได้ทั้งหมด เพราะฉะนั้นในสังสารวัฏฏ์หรือวัฏฏะทั้งหมดนี้ ไม่ว่าจะเป็นในภพใด ภูมิใดทั้งสิ้น ภพภูมิต่างๆเหล่านั้นย่อมเป็นที่ตั้งของความยินดีพอใจได้ เว้นนิพพานอย่างเดียว