การคิดถึงนิพพานของพระอริยะ

ผู้ฟัง เท่าที่เคยเจริญสติมาแล้ว เคยรู้ถึงสภาพจิตที่สงบเป็นกุศล ก็ปราศจากโลภะในช่วงที่จิตเป็นกุศล แล้วจากนั้นมาก็บางครั้งคิดถึงจิตเราที่เคยสงบ เคยเผื่อแผ่ต่างๆ นี้ ก็ยังเป็นปัจจัยแก่โลภะ ความยินดีพอใจว่า เราควรประกอบกุศลกรรม เพื่อทำให้จิตสงบยิ่งขึ้นไป อันนี้ผมยังเกิดความสงสัยอยู่อย่างหนึ่งว่า ผู้ที่ได้บรรลุโสดาแล้ว ได้นิพพานแล้ว ว่าดับกิเลสให้พ้นทุกข์ ได้รับความสุข ความสงบ เมื่อเขานึกถึงนิพพานเช่นเดียวกับผมที่นึกถึงกุศลจิตที่เกิดไปแล้ว พ้นไปแล้ว ที่เป็นวัตถุกาม จะเป็นปัจจัยให้โลภะเกิดอีกเช่นนั้นได้หรือเปล่า

ท่านอาจารย์ ขณะใดที่จะตรึกระลึกถึงนิพพาน ขณะนั้นต้องเป็นกุศลจิตที่ประกอบด้วยปัญญา เพราะว่าธรรมดาของผู้ที่เป็นพระโสดาบันแล้ว อกุศลจิตก็ยังเกิด เพราะเหตุว่ายังไม่ได้ดับกิเลสหมดอย่างพระอรหันต์ เพราะฉะนั้นย่อมมีปัจจัยให้เกิดความพอใจในรูปบ้าง ในเสียงบ้าง ในกลิ่นบ้าง ในขณะที่กำลังพอใจในรูป ในเสียง ในกลิ่น หรือในความสุขต่างๆ ในขณะนั้นเป็นอกุศลจิต ไม่ใช่โลกุตตรจิต เพราะฉะนั้นในขณะที่พระโสดาบัน หรือพระอริยบุคคลขั้นอื่นจะน้อมระลึกถึงนิพพาน ขณะนั้นต้องเป็นจิตที่ประกอบด้วยปัญญา ไม่ใช่จิตที่ไม่ประกอบด้วยปัญญา ก็สามารถที่จะระลึกถึงลักษณะของนิพพานได้