ความหมายของ อกุศล

สำหรับอกุศล ๑๒ ดวง ควรที่จะได้ทราบความหมายของ “อกุศล” ซึ่งในอัฏฐสาลินี จิตตุปปาทกัณฑ์ มีข้อความว่า

ชื่อว่า “อกุศล” เพราะไม่ใช่ “กุศล”

โดยมากถ้ามีคำปฏิเสธอยู่ข้างหน้า คือ“อ” ก็มักแสดงโดยนัยว่า ตรงกันข้ามเสมอ แทนที่จะอธิบายว่าเป็นอย่างไร ก็บอกแต่เพียงว่า เพราะไม่ใช่กุศล คำอธิบายต่อไปมีว่า

คือเป็นปฏิปักษ์ต่อกุศล ดุจศัตรู ผู้มิใช่มิตร เป็นปฏิปักษ์ต่อมิตร

คือตรงกันข้ามกับการกระทำของมิตรทุกอย่าง กุศลนี้เหมือนเพื่อนที่จะอำนวยความสะดวกสบาย ความสุข เกื้อกูลอุปการะ ให้คุณทุกประการ

เพราะฉะนั้นอกุศลเป็นธรรมที่เป็นปฏิปักษ์ต่อกุศล คือ ตรงกันข้าม กระทำทุกอย่างที่มิตรไม่กระทำ เพราะฉะนั้นก็เปรียบเหมือนศัตรู ซึ่งไม่ใช่มิตร ย่อมเป็นปฏิปักษ์ต่อมิตร

เพราะฉะนั้นศัตรูของทุกท่านไม่ใช่อยู่ข้างนอก หรือว่าอยู่ภายนอกเลย แต่ว่าอยู่ภายในและใกล้ชิดที่สุด คือ ทุกขณะที่อกุศลธรรมเกิดขึ้น เป็นปฏิปักษ์ เป็นศัตรู ไม่ใช่มิตร