ถ้าไม่ศึกษาเลย ก็จะไม่รู้ว่าชวนจิตเป็นกุศล หรือ อกุศล
อ.วิชัย ขณะนี้จิตก็เกิดขึ้นตามเหตุปัจจัย ซึ่งถ้าไม่ศึกษาเลยก็จะไม่รู้ว่าขณะนี้ชวนจิตเป็นกุศลหรืออกุศลแล้ว เพราะเหตุว่าแต่ละท่านก็สั่งสมมาที่จะมีการกระทำต่างๆ และก็สั่งสมที่จะเป็นไปในกุศลบ้าง หรืออกุศลบ้าง แต่สภาพจิตทั้งหมดเกิดขึ้นตามอำนาจของเหตุ และปัจจัย ถ้าจิตเห็นไม่เกิดก็จะไม่มีการรู้หรือสภาพรู้ทางตาได้เลย เช่นนี้ก็เห็นถึงว่ามีสภาพมีเหตุปัจจัยที่จะให้จิตที่เป็นนามธรรมเกิดขึ้นเห็นสิ่งที่ปรากฏทางตา ซึ่งเราไม่สามารถจะกระทำให้มีการเห็นเกิดขึ้นได้เลย ถ้าขาดเหตุปัจจัย เพราะเหตุว่าไม่มีตัวเราที่จะไปทำสิ่งหนึ่งสิ่งใดได้ แต่เพราะมีจิตซึ่งเป็นสิ่งที่มีจริงๆ เป็นปรมัตถธรรมที่เกิดขึ้นตามเหตุปัจจัย เมื่อมีปัจจัยพร้อม จิตเห็นจึงเกิดขึ้น แม้กุศลจิตที่ขณะนี้ทุกท่านฟังธรรม ขณะที่เข้าใจก็เป็นกุศลจิตที่ประกอบด้วยปัญญา เช่นว่าเมื่อฟังเข้าใจแล้ว ขณะนั้นเป็นสภาพของปัญญาที่เข้าใจในสิ่งที่ได้ยินได้ฟัง ก็ให้เห็นถึงเหตุปัจจัยที่ไม่ได้กระทำเลย แต่เมื่อมีแล้วก็เกิดแล้วตามอำนาจของเหตุปัจจัย
ที่มา ...