ลักษณะของโสมนัสเวทนา ข้อความในวิสุทธิมรรค

สำหรับลักษณะของ “โสมนัสเวทนา” ข้อความในวิสุทธิมรรค ขันธนิทเทส มีว่า

มีการเสวยอารมณ์ที่น่าปรารถนา เป็นลักษณะ

มีการประจวบกับอารมณ์ที่น่าปรารถนาอย่างใดอย่างหนึ่ง เป็นรสะ

มีความแช่มชื่นทางใจ เป็นปัจจุปัฏฐาน

มีความสงบระงับ เป็นปทัฏฐาน เป็นเหตุใกล้ให้เกิด

สำหรับลักษณะของโสมนัสเวทนา จะเห็นได้ว่า มีการเสวยอารมณ์ที่น่าปรารถนาเป็นลักษณะ อารมณ์ใดเป็นที่น่าปรารถนาแล้วในขณะนั้น ความรู้สึกในอารมณ์นั้นก็เป็นโสมนัสเวทนา

มีการประจวบกับอารมณ์ที่น่าปรารถนาอย่างใดอย่างหนึ่ง เป็นรสะ

ไม่ต้องมีการเตรียมตัวล่วงหน้าเลย ใช่ไหมคะ ที่จะจัดให้เวทนาประเภทนั้นเกิดขึ้น แต่ทันทีที่ประจวบกับอารมณ์ที่น่าปรารถนา ขณะนั้นเป็นปัจจัยให้โสมนัสเวทนาเกิดขึ้น หรือเป็นปัจจัยให้เวทนาที่เกิดรู้อารมณ์นั้นเป็นโสมนัสเวทนา ไม่ใช่เวทนาอื่น

มีใครเตรียมตัวที่จะให้เวทนาชนิดไหนเกิดขึ้นได้ไหมคะ คิดว่าถ้าทำอย่างนั้นอาจจะดี แต่ทำเสร็จแล้วไม่ดี เวทนาจะเป็นโสมนัสไม่ได้ ทั้งๆที่หวังว่า เมื่อเสร็จแล้วโสมนัสเวทนาจะเกิด แต่ความจริงเมื่อเกิดเพราะเหตุปัจจัย ไม่ใช่อารมณ์ที่น่าปรารถนา โสมนัสเวทนาก็เกิดไม่ได้

เพราะฉะนั้นแม้แต่เวทนาเจตสิกที่จะเป็นโสมนัสเวทนา ก็ต้องแล้วแต่ในขณะนั้นจริงๆ ซึ่งประจวบกับอารมณ์หนึ่งอารมณ์ใด ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ