โมหเจตสิก เกิดกับโลภมูลจิต

ผู้ฟัง บางครั้งเราอยู่ในบริเวณที่มีทิวทัศน์ที่สวยงาม ราบรื่น ลมเย็น มีน้ำเรียบ ขณะนั้นสดชื่น รื่นเริงก็ไม่เห็นมีอะไรที่ฟุ้งซ่านนี่ครับ ไม่ปรากฏนี่ครับ ขณะนั้นบางทีก็รู้ว่าเป็นโลภมูลจิต และขณะที่โลภมูลจิตเกิดกับโมหเจตสิกอะไรครับ

ท่านอาจารย์ โมหเจตสิกเกิดกับอกุศลจิตทุกดวงค่ะ ในอกุศลจิตทุกดวง จะต้องมีอกุศลเจตสิก ๔ ดวง เกิดร่วมด้วย คือ โมหเจตสิก ๑ อหิริกเจตสิก ๑ อโนตัปปเจตสิก ๑ อุทธัจจเจตสิก ๑ ๔ ดวงนี้ เรียก “โมจตุกะ”

ผู้ฟัง ขณะที่เป็นโลภมูลจิตก็มีอุทธัจจเจตสิกเกิดร่วมด้วย แต่อุทธัจจะขณะนั้นไม่ปรากฏ

ท่านอาจารย์ จิตดวงหนึ่งๆ มีเจตสิกเกิดร่วมด้วยอย่างน้อยที่สุด ๗ ดวง อย่างโลภมูลจิตก็มีเจตสิกเกิดร่วมด้วยมากกว่า ๗ แต่ไม่ใช่ว่าเจตสิกทุกดวงจะปรากฏสภาพของเจตสิกทั้งหมดพร้อมกัน แล้วแต่ว่าเจตสิกใดขณะนั้นเป็นมูล หรือเป็นเหตุสำคัญ ที่เป็นโลภมูลจิต ก็เพราะเหตุว่าถึงแม้โมหเจตสิกจะเกิดร่วมกับโลภมูลจิต เป็นมูลหนึ่ง แต่เพราะในขณะนั้นไม่ได้มีแต่โมหเจตสิก แต่ยังมีโลภเจตสิก ซึ่งเป็นสภาพที่อยากได้ มีความต้องการ มีความติดข้อง มีความเพลิดเพลิน มีความพอใจในอารมณ์ที่ปรากฏ เพราะฉะนั้นในขณะนั้นลักษณะของโลภเจตสิกปรากฏ ไม่ใช่ลักษณะของอุทธัจจะ หรืออหิริกะ หรืออโนตตัปปะ หรือโมหเจตสิกปรากฏ

แต่ในขณะใดที่มีความยินดี พอใจ เพลิดเพลิน ในขณะนั้นให้ทราบว่า ต้องมีโมหเจตสิกเกิดร่วมด้วย จึงยินดี พอใจในอารมณ์ซึ่งเกิดดับในขณะนั้นก็ต้องมีอหิริกะ อโนตตัปปะ และอุทธัจจะ ซึ่งเป็นสภาพที่ไม่สงบ ถ้าสงบแล้วจะไม่ต้องการ หรือยินดี หรือปรารถนา หรือเพลิดเพลิน หรือพอใจในสิ่งซึ่งกำลังปรากฏ

ลักษณะของความยินดี ปรารถนา พอใจ เกิดขึ้นในขณะใด ขณะนั้นให้ทราบว่า ไม่สงบ เพราะฉะนั้นท่านที่ไปสู่สถานที่ที่รื่นรมย์ จะเป็นป่าเขาลำเนาไพรที่ไหนก็ตาม แล้วก็มีความพอใจในสถานที่เหล่านั้น ควรจะทราบว่า ในขณะนั้นจิตไม่สงบที่กำลังพอใจ เพราะว่าประกอบด้วยอุทธัจจเจตสิก โมหเจตสิก อหิริกเจตสิก อโนตตัปปเจตสิก และโลภเจตสิก ที่ทำให้ยินดี พอใจในสถานที่ที่รื่นรมย์นั้น ไม่ใช่กุศลจิต จึงไม่สงบ