ไม่มีเรา มีแต่ลักษณะ

คุณศุกล ในพระพุทธศาสนากล่าวไว้ว่า ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน เมื่อคนที่ฟังจบเขาก็ย้อนถามว่า ที่ยืนนี้เป็นอะไร

ท่านอาจารย์ ที่ยืนอยู่ มีไหม

คุณศุกล มีครับ

ท่านอาจารย์ มีนะคะ เป็นอะไร

คุณศุกล ก็เป็นคน

ท่านอาจารย์ เป็นคนใช่ไหมคะ ตรงไหนเป็นคน

คุณศุกล ตั้งแต่ศีรษะจรดเท้า รวมกันแล้วจึงเป็นคน

ท่านอาจารย์ รวมแล้วจึงเป็นคน ใช่ไหมคะ แต่ถ้าไม่รวมแล้วเป็นอะไร

คุณศุกล ยังไม่ทราบว่า จะแยกตรงไหนครับ

ท่านอาจารย์ แต่หมายความว่า มี มีแน่ๆ เลย มีแล้วเราก็ว่าเป็นคนด้วย ลองกระทบลองจับดูที่ว่าเป็นคนซิคะว่า ที่ว่าเป็นคน จับเรื่อยมาจากศีรษะจนถึงเท้า ลองจับดูซิคะ มีอะไร

คุณศุกล ก็จับแขน

ท่านอาจารย์ ที่นั่นหรือคะ แขน จับจริงๆ กระทบอะไร

คุณศุกล กระทบเนื้อครับ

ท่านอาจารย์ เรียกว่าเนื้อ ใช่ไหมคะ เอาจริงๆ ไปกว่านั้นอีก กระทบอะไร ถ้าไม่เรียกว่า เนื้อ ลักษณะอะไร สำหรับคนที่ไม่รู้อะไรเลย ยังไม่ต้องศึกษา

คุณศุกล มีลักษณะที่ไม่แข็ง แต่ว่าอ่อนนุ่ม

ท่านอาจารย์ มีจริงๆ ใช่ไหมคะ ลักษณะที่แข็งหรืออ่อนนุ่ม ไม่เรียกอะไรเลยได้ไหม

คุณศุกล ไม่เรียกก็ไม่รู้ครับ

ท่านอาจารย์ ไม่เรียกเลย มีจริงๆ ไม่เรียกได้ไหมคะ สิ่งที่มี ไม่จำเป็นต้องเรียก บางทีรถยนต์คันหนึ่ง ส่วนปลีกย่อยในรถยนต์ อะหลั่ยแต่ละชิ้น เราก็เรียกไม่ถูก ทั้งๆ ที่มี เรารู้ว่ามี แต่เราเรียกไม่ถูก เพราะฉะนั้นสิ่งที่มี ไม่ต้องเรียกชื่อได้ไหม

คุณศุกล ได้ครับ

ท่านอาจารย์ อันนี้เป็นประการแรกนะคะ สิ่งที่มีต้องมี แม้ว่าไม่เรียกชื่อเลย นี่ประการหนึ่ง หรือสิ่งที่มี เคยเรียกชื่อนี้ เปลี่ยนเป็นชื่ออื่นได้ไหม ได้ อย่างแขน คุณศุกลเรียกว่า แขน ภาษาไทย ภาษาอื่นเขาไม่เรียกแขน เขาเรียกภาษาอื่นได้ไหมคะ ได้ แต่แขนหรือสิ่งที่คุณศุกลเคยยึดว่าเป็นแขน ลักษณะจริงๆ เพียงแข็ง แข็งมี ถูกไหมคะ กระทบสัมผัส แข็ง มี มีก็ต้องบอกว่ามี ใช่ไหมคะ ลองกระทบสัมผัส แข็งมีไหมคะ

คุณศุกล มีครับ

ท่านอาจารย์ สิ่งที่มีนั้นคือแข็ง เป็นรูปชนิดหนึ่ง เป็นความจริง เป็นสภาพธรรมอย่างหนึ่ง เพราะฉะนั้นสิ่งที่มี มีจริงๆ จะบอกว่าไม่มีไม่ได้ สิ่งที่มีนั้นจะเรียกว่าอะไรก็ได้เหมือนกัน ไม่จำเป็นต้องเรียกอย่างนี้ก็ได้ เรียกอย่างอื่นก็ได้

เพราะฉะนั้นสิ่งที่มีจริงๆ เราจะต้องเข้าใจเพิ่มขึ้นให้ถูกต้องว่า ลักษณะที่มีจริงๆ นั้น ไม่ใช่ตัวตน แข็งก็คือแข็ง ไม่ใช่ตัวตน

คุณศุกล จะตอบเขาว่าอย่างไรดี

ท่านอาจารย์ ก็มีแข็งไงคะ แล้วสิ่งที่มีเป็นอะไร ก็ตอบว่ามีแข็ง มีเสียง มีกลิ่น มีรส มีทุกอย่าง แต่ว่าเกิดขึ้นปรากฏแล้วก็หมดไป ไม่ใช่ตัวตน ความหมายว่า “ไม่ใช่ตัวตน” ที่นี่คือ ไม่ยั่งยืน และไม่ใช่สิ่งที่จะบังคับบัญชาได้ ไม่ใช่สิ่งนั้นไม่มี สิ่งนั้นมี แล้วไม่ใช่เรา ไม่ใช่ตัวตนของเรา เป็นแต่เพียงสภาพธรรมแต่ละอย่าง

คุณศุกล อันนี้ก็คงจะจบ

ท่านอาจารย์ แต่ยังสงสัยว่า คนฟังก็ยังไม่ค่อยเข้าใจ เพราะว่าต้องอาศัยกาลเวลาที่จะต้องเข้าใจ พิจารณาบ่อยๆ จนกระทั่งเป็นความจริง