ปัญญาต้องรู้สิ่งที่มีจริงๆ

ผู้ฟัง ไม่เข้าใจคำว่า “เจริญปัญญา” กับ คำว่า “ปัญญา”

ท่านอาจารย์ ขณะนี้ต้องทราบว่า อะไรบ้างที่เป็นของจริง นี่คือการเริ่มต้นของปัญญา เพราะว่าปัญญารู้สิ่งที่มีจริงๆ ขณะนี้อะไรเป็นของจริง ทางตาที่กำลังเห็น จริงแน่นอน ทางหู ที่กำลังได้ยิน จริงอีก

เพราะฉะนั้นอริยสัจธรรม หมายความถึงปัญญาที่สามารถรู้ความจริงของสิ่งที่มีจริงๆ ได้ ก่อนที่เราจะศึกษาธรรม เป็นเราเห็น แล้วก็มีคน มีสัตว์ต่างๆ แต่ว่าสิ่งที่มีจริงๆ ละเอียดมาก และแยกออกละเอียดยิบทีเดียว อย่างเช่นทางตา ถ้าถามจริงๆ นี่เป็นการเริ่มต้นของปัญญาว่า เห็นอะไร

นี่เราจะเริ่มรู้แล้วว่า คำตอบนั้นเป็นปัญญา หรือยังไม่ใช่ปัญญา ขณะนี้เห็นอะไร เพราะว่าการที่จะพูดถึงเรื่องปัญญา โดยไม่มีตัวอย่างก็ยาก แต่ในเมื่อเรารู้ว่า ปัญญา คือ ก่อนอื่นรู้ว่าอะไรมีจริง เห็นมีจริง นี่เป็นปัญญาขั้นหนึ่ง ได้ยินมีจริง นี่เป็นปัญญาขั้นหนึ่ง คิดนึกมีจริง นี่เป็นปัญญาขั้นหนึ่ง

เพราะฉะนั้นปัญญาก็จะต้องละเอียดต่อไปอีกว่า เห็นอะไร ตอบเลยค่ะเพื่อจะได้เป็นจุดตั้งต้น เพราะว่าปัญญาที่บางคนบอกว่า ให้ใช้ปัญญา ไม่มีปัญญาแล้วจะใช้ได้อย่างไรคะ ปัญญาไม่ใช่สิ่งที่มีอยู่แล้ว แต่หมายความว่า เมื่อไม่มีก็ค่อยๆ ให้มีขึ้นทีละเล็กทีละน้อย จนกระทั่งเจริญเติบโตขึ้น เหมือนอย่างคนที่อ่านหนังสือไม่ออก เราก็บอกให้ใช้ปัญญา แล้วเขาจะเอาปัญญาที่ไหนมาอ่านหนังสือ เพราะเขาไม่มีปัญญาเลย แต่ถ้าเขาเริ่มทีละนิดทีละหน่อย จนกระทั่งเขาค่อยๆ อ่านได้ทีละตัว สองตัว จนในที่สุดเขาก็สามารถอ่านได้ ฉันใด ปัญญาก็อย่างนี้ คือ ทีแรกทีเดียวยังไม่มี แล้วก็ค่อยๆ มีขึ้น ไม่ใช่ทุกคนมี แล้วก็เอามาใช้ แต่ทุกคนเมื่อยังไม่มี ก็เจริญให้มีขึ้น

เพราะฉะนั้นปัญญา คือ ความรู้ชัดในลักษณะของสิ่งที่มีจริง ถูกต้องตามความเป็นจริง ก่อนอื่น คือ รู้ว่า ขณะนี้เห็นเป็นของจริง นี่เป็นปัญญาขั้นหนึ่ง

เพราะฉะนั้นอยากจะถามให้ตอบต่อไป เพื่อจะเจริญปัญญาขึ้นว่า เห็นอะไร ตอบให้ตรงเลยว่าเห็นอะไร