ที่ต้องเกิดเพราะยังมีกิเลส

ผู้ฟัง มีผู้สงสัยว่า มนุษย์เกิดมาเพื่ออะไร

ท่านอาจารย์ เพราะเหตุว่ายังมีกิเลส คือ ความไม่รู้ ยังไม่ได้หมดกิเลส เพราะฉะนั้นก็มีการกระทำที่เป็นกุศลบ้าง อกุศลบ้าง ซึ่งเป็นกรรมที่เป็นเหตุ

เพราะฉะนั้นเรามีคำว่า “สังสารวัฏฏ์” คือ กิเลสวัฏฏ์ เป็นปัจจัยให้เกิดกัมมวัฏฏ์ กัมมวัฏฏ์เป็นปัจจัยให้เกิดวิปากวัฏฏ์

“วิปาก” หรือ “วิบาก” ในภาษาบาลีไม่ได้หมายถึงลำบาก แต่หมายความถึงสภาพธรรมที่เป็นผลของกรรม ถ้าใช้คำว่า “วิบาก” แล้วหมายความถึงผลของกรรม อย่างจิตที่กำลังเห็นในขณะนี้เป็นวิบากจิต เป็นผลของกรรม จิตที่ได้ยินก็เป็นผลของกรรม