ปัญญามีค่ายิ่งกว่าทอง

ก็น่าคิดที่คุณอรรณพกล่าวว่า ปัญญายิ่งกว่าทอง และยิ่งกว่าเพชรด้วยหรือเปล่า ยิ่งกว่าทุกสิ่งทุกอย่างซึ่งเงินซื้อได้ และราคาจะแพงสักเท่าไร ก็ยังอาจจะซื้อได้ด้วยเงิน แต่สิ่งที่มีค่ากว่านั้นที่เงินเท่าไรก็ซื้อไม่ได้ นี่เป็นความต่างกันแล้วใช่ไหมคะ เพราะว่าสิ่งที่เราคิดว่า มีราคาแพงมากมายมหาศาลก็ยังซื้อได้ แต่ว่าปัญญา เงินเท่าไรก็ซื้อไม่ได้ เพราะฉะนั้นค่าจะมากกว่าสิ่งที่ซื้อได้สักแค่ไหน ทองก็อยู่นอกกาย เพชรนิลจินดาก็อยู่นอกกาย แต่ปัญญาอยู่ในจิต ไม่ออกไปไหนเลย ฟ้าผ่าไม่ได้ ลมพัดไม่ได้ กระจัดกระจาย หรือว่าแสงแดดจะต้องจะทำให้มัวหมองก็ไม่ได้

เพราะฉะนั้นเป็นที่เก็บที่ปลอดภัยที่สุด และปัญญาจะเจริญได้ สามารถติดตามไปได้ ในเมื่ออย่างอื่นไม่ว่าจะเป็นทรัพย์สมบัติเงินทองหรือแม้ร่างกายที่เคยเข้าใจว่าเป็นเรา ก็ติดตามไปไม่ได้

เพราะฉะนั้นก็เป็นการสะสมสิ่งที่มีค่า คือจะอยู่ที่ไหน ภพไหน เกิดเป็นอะไร สิ่งที่ได้สะสมมาแล้วก็ไม่ได้สูญหายไปไหน อย่างม้ากัณฐกะ ทุกคนรู้ว่า เมื่อสิ้นชีวิตแล้วก็เกิดเป็นกัณฐกเทพบุตรมาเฝ้าพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า รู้แจ้งอริยสัจธรรมเป็นพระโสดาบัน ปัญญา และการสะสมอยู่ที่ไหนในชาติที่เป็นม้ากัณฐกะ

เพราะฉะนั้นทุกคนมีอะไรที่สะสมมาแล้วอยู่ในจิต เพราะเป็นนามธรรม ไม่สามารถมีอะไรไปเปิดออกมาให้เห็นได้ว่า สะสมอะไรไว้บ้าง ทั้งกุศล ทั้งอกุศล ทั้งปัญญา ทั้งศรัทธา แต่ว่าชีวิตวันหนึ่งๆ ถ้าไม่มีจิต ก็ไม่มีการกระทำใดๆ ทางกาย ทางวาจาซึ่งเกิดตามเหตุตามปัจจัยที่ได้สะสมมา

เพราะฉะนั้นก็จะเห็นได้ว่า สิ่งที่มีค่าที่สุด ซึ่งขโมยลักไม่ได้ โจรปล้นไม่ได้ น้ำพัดพาไปไม่ได้ ก็คือปัญญา ความเห็นถูก ความเข้าใจถูก ซึ่งแม้ว่าจากโลกนี้ไป ใครก็ไม่รู้ว่า จะเกิดเป็นอะไร แต่สิ่งที่สะสมไปแล้วปรุงแต่งเมื่อถึงกาลที่สามารถเป็นปัจจัยให้ได้เข้าใจธรรม อย่างองคุลีมาล หรือม้ากัณฐกะ สิ่งที่มี มีพร้อมที่จะปรุงแต่งเมื่อถึงเวลา

เพราะฉะนั้นขณะนี้ก็เป็นการสะสมความเห็นถูก ความเข้าใจถูก ละความไม่รู้ ละความติดข้องไปเรื่อยๆ จนกว่าสังขารขันธ์จะปรุงแต่ง ไม่ว่าจะเกิดภพไหนชาติไหน สิ่งที่มีอยู่ ก็ยังคงอยู่ ปัญญาของม้ากัณฐกะอยู่ในจิตที่สะสมมาแล้ว แต่ไม่มีปัจจัยที่จะเกิดในชาติที่เป็นสัตว์เดรัจฉาน แต่เมื่อถึงโอกาสที่เกิดเป็นกัณฐกเทพบุตร สิ่งที่สะสมมาแล้ว เมื่อได้ฟังก็สามารถละความสงสัย ดับความไม่รู้ รู้แจ้งอริยสัจธรรมได้

เพราะฉะนั้นแต่ละชีวิต ไม่มีใครรู้ว่า ปัญญาจะเจริญเมื่อไร จะมากน้อยแค่ไหน แต่สะสมไปเถอะ เพราะเก็บรักษาอยู่ในจิต