กิริยาจิตของปุถุชน

ผู้ฟัง ได้ยินได้ฟังว่า สภาพของจิตมีกุศล อกุศล วิบาก กิริยา ทีนี้คำว่า “กิริยา” คือไม่เป็นกุศล และไม่เป็นอกุศล ทีนี้เราจะรู้ไหมครับทั้งๆ ที่เป็นปุถุชนนี่

ท่านอาจารย์ ส่วนใหญ่ของกิริยาจิต เป็นจิตของพระอรหันต์ เพราะฉะนั้นพระอรหันต์จะมีจิต ๒ ชาติเท่านั้น คือ วิบากจิตกับกิริยาจิต พระอรหันต์ดับทั้งอกุศล และกุศล เพราะเหตุว่าเป็นเหตุให้เกิดวิบาก แต่เมื่อดับเหตุ ผลไม่มี ก็คือปรินิพพาน หลังจากที่ถึงจิตขณะสุดท้าย คือ จุติจิตซึ่งเป็นการปรินิพพาน ก็ไม่มีปัจจัยที่ทำให้เกิดจิต เจตสิกอีกเลย

เพราะฉะนั้นก็แสดงให้เห็นว่า ส่วนใหญ่ของกิริยาจิตเป็นของพระอรหันต์ ผู้ที่ไม่ใช่พระอรหันต์ คือ ผู้ที่เป็นปุถุชน หรือเป็นพระเสกขบุคคล คือเป็นพระโสดาบัน พระสกทาคามี พระอนาคามี จะมีกิริยาจิตเพียง ๒ ประเภท หรือ ๒ ดวง ซึ่งเป็นอเหตุกกิริยา เพราะฉะนั้นไม่มีทางที่จะรู้ลักษณะของอเหตุกกิริยาได้