เข้าใจความเป็นธรรม ไม่ใช่ชื่อ

เพราะฉะนั้นสภาพธรรมในชีวิตประจำวันที่บ่งให้เราเข้าใจสิ่งที่เราศึกษา แต่การที่เราจะประจักษ์แจ้งจริงๆ ไม่ใช่ระดับฟัง ระดับนี้เป็นแต่เพียงส่วนที่จะทำให้เราเกิดระลึกว่า ลักษณะของสภาพธรรมขณะนี้กำลังปรากฏ แล้วต้องเข้าใจลักษณะนั้นในสภาพที่เป็นธรรม เป็นธรรมแต่ละอย่าง ไม่ใช่เป็นชื่อ เพราะว่าตอนที่ตรัสรู้ ไม่มีชื่อเลย แต่พระปัญญาที่สะสมมาไม่ใช่ระดับของแค่พระโสดาบัน หรือพระสกทาคามี พระอนาคามี หรือพระอรหันต์สาวก หรือพระอรหันต์ที่เป็นอัครสาวก แต่ “อรหันตสัมมาสัมพุทโธ” ด้วย ชื่อนี้ค่ะ สำคัญมาก

ในขณะที่เราสามารถรู้เพียงบางส่วน แต่พระองค์ขณะที่ไม่มีคำเลย แต่เวลาที่สภาพธรรมปรากฏ แทงตลอดประจักษ์ถึงความเป็นปัจจัยต่างๆ ของสภาพธรรม

ด้วยเหตุนี้เวลาที่ทรงแสดงธรรมจึงแสดงจากการตรัสรู้ การประจักษ์แจ้ง เป็นปัจจัยต่างๆ เป็นอะไรต่างๆ เพราะการที่ทรงประจักษ์ โดยไม่มีคำเลย

เพราะฉะนั้นขณะนี้สภาพธรรมมี จิตนี่มีแน่นอน เจตสิกแน่นอน รูปแน่นอน เราจะรู้จักลักษณะของสภาพธรรมของจิตด้วยสติปัฏฐานเท่านั้น เพราะว่าจิตเป็นธาตุ เป็นธรรม มีลักษณะเฉพาะ จิตเป็นสภาพรู้ และคิดถึงสภาพรู้ว่า ขณะที่กำลังเป็นสภาพรู้ปรากฏให้รู้ความเป็นสภาพรู้ ขณะนั้นจะมีแสงสว่างไหม จะมีสีไหม จะมีกลิ่นไหม จะมีรสไหม

จะไม่มีอะไรทั้งสิ้น โลกนี้เอาออกหมดเลย ไม่เหลือ แต่ก็ยังมีธาตุรู้หรือสภาพรู้ เพราะฉะนั้นเราก็เริ่มเข้าใจลักษณะของสภาพรู้ หรือธาตุรู้ จนกว่าจะประจักษ์แจ้งเมื่อไร ก็คือไม่มีความสงสัยในลักษณะของสภาพรู้หรือธาตุรู้ แต่ปัญญาขณะนั้นก็ยังไม่พอ ยังอ่อน เพราะว่าเป็นช่วงขณะที่ยังไม่มีการจะนับว่ากี่นาที กี่ชั่วโมง ตามประเภทของสภาพธรรมที่ปรากฏในขณะนั้น

เพราะฉะนั้นคนนั้นก็รู้ว่า ยังจะต้องศึกษาให้มีความแจ่มแจ้งในลักษณะของสภาพรู้อื่นๆ ด้วย จนกว่าจะละคลายการยึดถือสภาพที่เป็นนามธรรมหรือรูปธรรมเรื่อยๆ ยิ่งขึ้น เพราะเหตุว่าปัญญามีหน้าที่ละความไม่รู้ มีหน้าที่ละความติดข้อง และจะต้องเป็นไปตามลำดับด้วย ถ้าเรามีการเพียงฟังเรื่องของนามธรรม และรูปธรรม โดยสติปัฏฐานไม่เกิด แล้วเราคิดว่า ขณะนั้นใช่ เป็นสติปัฏฐาน เราไม่มีทางที่จะประจักษ์ลักษณะของสภาพที่เป็นธาตุ ที่เป็นตัวสภาวธรรมแท้ๆ

นี่เป็นการฟังที่เราต้องละเอียดในเรื่องของสัจญาณ เพื่อกิจญาณ คือ สติปัฏฐานเกิด เพื่อกตญาณ และต้องไม่ลืมว่า ทั้ง ๔ อริยสัจจะลึกซึ้ง เพราะฉะนั้นแม้แต่สติปัฏฐาน หรือว่ามรรคมีองค์ ๘ มีองค์ ๕ ก็ต้องลึกซึ้งด้วย ต้องเป็นไปกับการละ