นกรู้ปรมัตถ์ได้ไหม

ท่านอาจารย์ นกมีปรมัตถ์เป็นอารมณ์ได้ไหม นกมีจิตหรือเปล่า

ผู้ฟัง มีครับ

ท่านอาจารย์ มีอารมณ์หรือเปล่า

ผู้ฟัง มีครับ

ท่านอาจารย์ แล้วมีปัญญาเข้าใจอารมณ์ที่กำลังปรากฏหรือเปล่า

ผู้ฟัง ไม่มีครับ

ท่านอาจารย์ แล้วคนที่ฟังธรรมแล้ว มีอารมณ์ที่กำลังปรากฏ แล้วไม่เข้าใจอารมณ์ที่กำลังปรากฏได้หรือเปล่า

ผู้ฟัง ได้ครับ ขณะนั้นหลงลืมสติครับ

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นทั้งหมดเป็นธรรม เป็นจิตแต่ละประเภท เดี๋ยวนี้เป็นทั้งนั้นเลย ไม่ว่าจะพูดถึงจิตประเภทไหน จักขุวิญญาณก็มี โสตวิญญาณก็มี สัมปฏิจฉันนะ สันตีรณะก็มี คือ ให้รู้ตามความเป็นจริงว่า สิ่งที่เราไม่รู้ พระผู้มีพระภาคทรงตรัสรู้ และทรงแสดงเพื่อให้มีความเข้าใจถูกต้องว่า ไม่ใช่เราเลย แต่เป็นธรรมแต่ละลักษณะ

ข้อสำคัญที่สุด จะต้องทราบว่า สภาพธรรมที่มีจริง มีปัจจัยเกิดแล้วดับ เพราะฉะนั้นยังไม่ต้องไปรวมกับอย่างหนึ่งอย่างใดเลยทั้งสิ้น ไม่ว่าเห็นที่ไหน เห็นเมื่อไร รูปร่างอย่างใดก็ตาม ขณะนั้นมีธาตุที่กำลังเกิดขึ้นรู้สิ่งที่กำลังปรากฏให้เห็นได้ เท่านั้นเอง จะในสวรรค์ นรก บนบก ในน้ำ หรือที่ไหนก็ตาม ไม่ต้องคิดถึงรูปร่าง

การที่จะเข้าใจธรรมว่าเป็นธรรมซึ่งไมใช่อัตตา ไม่ใช่สิ่งหนึ่งสิ่งใด ไม่ใช่ของใคร แต่เป็นธรรมล้วนๆ ธรรมเท่านั้น ธรรมจริงๆ แต่ละหนึ่ง ซึ่งมีปัจจัยเกิดขึ้นแล้วดับไป เพราะฉะนั้นถ้ามีความเข้าใจจริงๆ ว่า ถ้าเอารูปร่างของคนที่นี่ออกหมด แต่ก็มีเห็น เพราะฉะนั้นการที่จะเข้าใจเห็นได้ ก็คือทราบว่า ขณะนี้มีสิ่งที่กำลังปรากฏ ซึ่งมีธาตุชนิดหนึ่งสามารถเห็นสิ่งนี้ได้ และกำลังเห็นด้วย แต่ต้องเกิดขึ้นเห็นแล้วก็ดับไป

เพราะฉะนั้นจะต้องเรียกว่า “คน” ไหมคะในขณะที่กำลังเห็น เพราะฉะนั้นจะต้องเรียกว่า “นก” ไหม เพราะฉะนั้นก็แล้วแต่รูปร่าง จะเป็นเทวดา จะเป็นพรหม จะเป็นมนุษย์ จะเป็นอะไรก็ตามแต่ แต่ถ้าจะรู้ความจริงว่า เป็นธรรม ไม่ใช่สิ่งหนึ่งสิ่งใด ก็คือรู้ว่า เห็นเป็นธรรมอย่างหนึ่ง มีจริงๆ เกิดเห็นแล้วก็ดับไป