เพราะกิเลสประเภทนั้นยังไม่ได้ดับ

คุณนีน่า เราต้องรู้นามธรรมที่ต่างกับรูปธรรม แต่ได้ยินเสียงในเวลาเดียวกัน แต่สติรู้ลักษณะต่างกัน แต่ยากมาก เพราะว่าปรากฏรวมกัน

ท่านอาจารย์ เพราะว่าสภาพธรรมเกิดดับสืบต่อเร็วมาก ขอให้สภาพธรรมเกิดดับช้าลงได้ไหมคะ ไม่ได้ค่ะ แต่สติสามารถจะเกิดระลึกได้ทีละเล็กทีละน้อย เพราะว่าเราจะให้สติเกิดระลึกทั้ง ๖ ทางในตอนแรก เป็นไปไม่ได้

นี่คือความหมายของ “ภาวนา” คืออบรมให้สิ่งที่ยังไม่เกิดเกิดขึ้น ให้สิ่งที่เกิดแล้วมีมากขึ้น นี่คือภาวนา

เพราะฉะนั้นสภาพธรรมไม่มีใครเปลี่ยนแปลงได้เลย แต่สติสามารถเริ่มเกิด แล้วค่อยๆ เข้าใจลักษณะของสภาพธรรมที่สติระลึก แม้ว่าจะน้อยมาก เหมือนจับด้ามมีด แต่วันหนึ่งด้ามมีดก็สึกได้ ก็ไม่มีหนทางอื่น

คุณนีน่า การคิดนึกเกิดดับสลับกันอยู่เสมอ ทำให้เราสงสัยว่า มีสติหรือเป็นการคิดนึกเท่านั้น

ท่านอาจารย์ ค่ะ เพราะว่าวิจิกิจฉายังไม่ได้ดับ ความสงสัยจะต้องมี แล้วแต่ว่าจะสงสัยในอะไร ทุกอย่างที่เกิด จริง มีปัจจัยที่จะให้เป็นอย่างนั้น ก็เป็นอย่างนั้นค่ะ แล้วถ้ามีความสงสัยหรือมีอกุศลใดๆ เกิดขึ้น ก็เป็นการแสดงให้รู้ว่า ยังไม่ได้ดับกิเลสประเภทนั้นๆ เลย