ที่พึ่งที่แท้จริง

ที่ว่ามีตนเป็นที่พึ่งจริงๆ นั้นคืออะไร สั้นที่สุดนะคะ ที่พึ่งจริงๆ คือ เข้าใจธรรม ตั้งแต่ขั้นฟัง ฟังโดยไม่เข้าใจ โดยจำเท่านั้นไม่ใช่ที่พึ่ง สับสน และไม่รู้ด้วย นั่นคือขั้นฟัง และเข้าใจธรรมที่กำลังปรากฏก็เป็นที่พึ่งที่มั่นคงขึ้น

เพราะฉะนั้นทั้งหมด แม้กำลังรู้แจ้งอริยสัจธรรมก็มีความเข้าใจในสิ่งที่กำลังปรากฏ เพราะฉะนั้นโดยมากคนจะประมาทคำว่า “เข้าใจ” แต่ความจริงเข้าใจโดยตลอด เพราะเมื่อไรตรงกันข้ามคือไม่เข้าใจ จะมีประโยชน์อะไรในขณะนั้น แม้ว่าสภาพธรรมก็กำลังปรากฏ และกำลังได้ยินได้ฟัง แต่ไม่เข้าใจ ถ้าจะไม่เข้าใจเรื่องราว ปริยัติ จะนำไปสู่การเข้าใจลักษณะของสิ่งที่ปรากฏไม่ได้ แต่ว่าฟังเข้าใจเรื่องราวก็ต้องเป็นผู้ที่ละเอียดด้วยที่จะรู้ว่า เข้าใจจริงๆ ยิ่งกว่านั้น ไม่ใช่เรื่องราวของสิ่งที่มีจริง แต่จะนำไปสู่ขณะที่กำลังเข้าใจจริงๆ ในลักษณะของสิ่งที่ปรากฏ และเมื่อมีความเข้าใจเพิ่มขึ้น ละความติดข้อง ความไม่รู้ ความไม่เข้าใจจึงจะสามารถประจักษ์ความจริงของสภาพธรรมได้ ก็จะหมดความสงสัยว่า อะไรปิดบังสิ่งที่กำลังปรากฏ ไม่ให้เห็นสภาพความจริงของสิ่งนั้น เพราะไม่รู้ความจริง แล้วยังต้องการจะรู้อีก

คนที่ต้องการมากๆ เริ่มเห็นหรือยังคะ เพราะไม่รู้ความจริงของสิ่งที่ปรากฏ แล้วยังต้องการ จนกระทั่งถามว่า ทำอย่างไรจะรู้ได้ นี่ก็แสดงให้เห็นว่าไม่ได้เข้าใจเลย รู้ไม่ได้แน่ในเมื่อ “ทำอย่างไร” ก็คือไม่รู้ เพราะฉะนั้นก็ไม่มีทางที่จะรู้ว่า แท้ที่จริงแล้วเป็นเรื่องความเห็นถูก ความเข้าใจถูกโดยตลอด ทุกคำที่ได้ยิน ตั้งแต่ขั้นการฟัง

ต่อไปนี้ก็คือเข้าใจแล้วว่า เมื่อเข้าใจเมื่อไร จะมากจะน้อย ก็มีที่พึ่งตามสมควร