อย่าเพียงจำ ต้องพิจารณา

ผู้ฟัง ขอให้อาจารย์อธิบายการพิจารณาตั้งแต่ขั้นต้นจนถึงขั้นสูงสุด วิธีการพิจารณา

ท่านอาจารย์ ฟังธรรมแล้วอย่าเพียงจำ ต้องคิด ต้องไตร่ตรอง ต้องเข้าใจจริงๆ ในสิ่งที่ได้ฟังเพิ่มขึ้นๆ

ผู้ฟัง อย่างนั้นพิจารณาก็คือมีนึกคิดเรื่องราวมาก่อน นี่คือขั้นต้นก่อนใช่ไหมคะ

ท่านอาจารย์ แล้วแต่ลักษณะที่ต่างกันของนามธรรม และรูปธรรม ก็ต้องเป็นการรู้ด้วยตัวเอง ใช่ไหมคะ เพราะฉะนั้นลักษณะของนามธรรมก็คือสภาพรู้ หรือธาตุรู้ ลักษณะของรูปธรรมก็คือไม่สามารถจะรู้อะไรได้เลย

นี่คือคำที่เป็นจริง ที่แสดงลักษณะของสภาพธรรมที่ต่างกัน เพราะฉะนั้นเราจะไปถามใครไหมคะว่า นี่เป็นนามธรรม หรือนั่นเป็นรูปธรรม นอกจากเป็นความรู้ของเราเองที่ค่อยๆ เกิดจากการพิจารณาเข้าใจว่า ลักษณะไหนเป็นนามธรรม ลักษณะไหนเป็นรูปธรรม

ผู้ฟัง อย่างนั้นความหมายของการพิจารณา ถ้าสมมติว่าสติก็เป็นพิจารณาด้วยใช่ไหมคะ ที่คั่นอยู่

ท่านอาจารย์ ไม่มีเราเลยค่ะ ขณะใดเป็นโสภณ ต้องมีสติเจตสิกเกิดร่วมด้วย