ตากระทบจักขุปสาทรูป

ความลึกซึ้งของธรรมต้องอาศัยการฟังให้เข้าใจว่า แม้สิ่งที่กำลังปรากฏทางตา ขณะนี้ปรากฏเพราะจิตเห็น แต่ต้องมีรูปที่สามารถกระทบรูปนี้โดยเฉพาะ ไม่กระทบรูป อื่นเลย แล้วจิตเกิดขึ้นเห็นรูปที่กำลังปรากฏ รูปนั้นเราใช้คำว่า จักขุปสาท ในภาษาบาลี แต่ภาษาไทยเราก็พูดคำว่า ตา พอพูดถึงตา คนก็เข้าใจ แต่ตามีหลายอย่าง ตาที่เป็นตา ขาว ตาดำ ตาทั้งหมด เราก็เรียกว่า ตา เหมือนกัน แต่นี่เป็นตา หรือปสาท รูปที่สามารถ กระทบสิ่งที่ปรากฏ ไม่ใช่สีขาว สีดำ หรือรูปตาทั้งหมด แต่รูปนี้ไม่มีใครมองเห็นเลย เพราะว่าไม่ใช่สีสันวัณณะ แต่จะมีอยู่แน่นอน ตรงกลางตา ซึ่งสามารถกระทบกับสิ่งที่ กำลังปรากฏในขณะนี้ แล้วจิตจึงเกิดขึ้นเห็น เพราะฉะนั้นรูปนั้นเป็นทางหรือเป็นทวารในภาษาบาลี ที่จะทำให้มีจิตเห็นเกิดขึ้น