เพราะกิจนี้เป็นภาวนากิจ

ผู้ฟัง ขณะที่บอกว่าได้ยิน เสียงนั้นมีอยู่ด้วย แต่ขณะที่นึกคิดถึงเรื่องราว เสียงนั้นไม่ได้ปรากฏอยู่ แต่เราก็ยังคิดถึงเสียงใช่ไหมคะ

ท่านอาจารย์ คิดถึงอะไรได้หมดค่ะ

ผู้ฟัง หมายถึงคิดถึงสีหรืออะไรต่างๆ หรือคะ

ท่านอาจารย์ คงเคยเห็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุของมูลนิธิไหมคะ

ผู้ฟัง เคยค่ะ

ท่านอาจารย์ คิดได้ไหม

ผู้ฟัง คิดได้ค่ะ ขณะนั้นต้องเป็นเพียงสี ถ้าเกิดถึงพระบรมสารีริกธาตุ

ท่านอาจารย์ คิดถึงอะไรก็ได้ทั้งนั้นด้วยความทรงจำในเมื่อไม่ใช่เห็นจริงๆ

ผู้ฟัง ถ้าคงจะไม่คิดถึงเสียง ถ้าเห็นพระบรมสารีริกธาตุ

ท่านอาจารย์ คุณบงเคยได้ยินเสียงอะไรไหมคะ

ผู้ฟัง ได้ยินค่ะ

ท่านอาจารย์ คิดถึงเสียงนั้นได้ไหม

ผู้ฟัง ได้ค่ะ คือที่บงอยากจะเปรียบเทียบ เพราะขณะที่บอกว่าเป็นสภาพที่คิดนึก แต่เดิมเคยเข้าใจอยู่ว่า นึกคิดเป็นเรื่องราว แต่เรื่องราวนั้นก็มาจากเสียง

ท่านอาจารย์ ถ้าไม่มีความทรงจำในเสียง จะคิดเป็นคำๆ ได้ไหมคะ

ผู้ฟัง ไม่ได้ค่ะ

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นเวลาที่คิดเรื่อง เราไม่เคยรู้เลยว่า ขณะนั้นเป็นความทรงจำเสียงพร้อมความหมายของเสียงด้วย

ผู้ฟัง จะมีอยู่ในลักษณะที่ว่า ขณะที่ได้ยินเสียง เสียงปรากฏ แต่ก็สลับด้วยความนึกคิด เพราะฉะนั้นถ้าสติไม่ได้เกิดจริงๆ แล้ว จะแยกแยะตรงนี้ไม่ออกเลยว่า ขณะที่คิด เสียงปรากฏอยู่หรือเปล่า

ท่านอาจารย์ ค่ะ เพราะฉะนั้นกิจนี้เป็นภาวนากิจ ที่ต้องอบรมจริงๆ โดยรู้ว่า สติต้องระลึก และมีความเห็นถูกว่า ขณะนั้นเป็นนามธรรมอะไร เป็นรูปธรรมอะไร

ผู้ฟัง ตรงนี้ที่ดิฉันคิดว่า จะกลับตัวยาก ก็ไม่ใช่ ระลึกให้ถูกต้องตรงยากค่ะ

ท่านอาจารย์ ค่อยๆ อบรมไป ทุกคนต้องค่อยๆ อบรมไป ตอนเป็นเด็ก ครูหรือพ่อแม่ก็จับมือเราเขียนหนังสือ ใช่ไหมคะ เรายังเขียนเองไม่ได้ นี่ก็เหมือนกัน ค่อยๆ อบรมไป ค่อยๆ หัดไป

ทำดีเพื่อละความไม่ดีให้หมด

ผู้ฟัง ท่านอาจารย์หมายถึงว่า ทุกขณะให้มีสติหรือคะ

ท่านอาจารย์ ให้ไม่ได้ค่ะ แต่เข้าใจถูกว่า สติสามารถเกิดระลึกได้

ผู้ฟัง โดยการหมั่นพิจารณาหรือคะ

ท่านอาจารย์ ก็แล้วแต่ มีปัจจัยที่สัมมาสติจะเกิดเมื่อไร ก็เกิด คุณโอบังคับให้ไม่ได้ยินได้ไหมคะ ขณะที่ได้ยินกำลังเกิด

ผู้ฟัง บังคับไม่ได้ค่ะ

ท่านอาจารย์ แล้วก็แม้ไม่มีเสียงมากระทบ คุณโอจะให้ได้ยินได้ไหม

ผู้ฟัง ไม่ได้ค่ะ

ท่านอาจารย์ ถ้าไม่มีเหตุปัจจัยให้สติเกิดระลึกลักษณะของสภาพธรรม แล้วคุณโอไปพยายามอย่างไรที่จะให้สติระลึกลักษณะของสภาพธรรมได้ไหม

ผู้ฟัง ไม่ได้ค่ะ

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นทุกอย่างก็ตามเหตุตามปัจจัย ไม่ใช่เรา แค่นี้ก็สบายแล้ว