ทุกข์ที่ทุกคนหลีกเลี่ยงไม่ได้

ผู้ฟัง เมื่อพูดถึงทุกข์จริงๆ ในพระพุทธศาสนา ไม่ใช่ไปทุกข์เพราะเรื่องของคนอื่น เพราะทุกข์จริงๆ ก็คือทุกข์เกิดจากกาย เช่น อย่างที่หม่อมได้รับอุบัติเหตุ นี่คือตัวอย่างทุกข์แท้ๆ เลย ล้วนแต่เป็นทุกข์ที่กายทั้งนั้นเลย ใช่ไหมครับ ทีนี้ถ้าคนเห็นไปทุกข์อีก อันนี้ก็เป็นกิเลส

ผู้ฟัง อันนี้ทุกข์ที่กาย เขาเรียกว่า ทุกขทุกข

ผู้ฟัง หมายความว่าเป็นสิ่งที่กระทบหรือที่ได้รับกับที่ร่างกาย

ท่านอาจารย์ ความหมายทุกข์จริงๆ ทุกข์อื่นไม่ใช่อย่างนี้ ทุกข์อื่นเพราะกิเลส ทุกข์อื่นเพราะความแปรปรวน จากความสุขหรือสิ่งที่เราเคยมีแล้วก็พลัดพรากจากไป แต่ว่าทุกข์ที่ทุกคนหลีกเลี่ยงไม่ได้เลยแม้พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า เมื่อมีกายต้องทุกข์กาย เพราะฉะนั้นเวลาที่เราเห็นคนที่เขายากจนมาก หมายความว่าต้องมีสิ่งของเล็กน้อย อยู่บ้านที่ผุพัง แต่ลองคิดถึงพระภิกษุในครั้งพุทธกาล มีน้อยกว่านั้นอีก อย่างเราเห็นคนที่เขาอยู่บ้านผุๆ พังๆ ท่านอยู่ตามต้นไม้ โคนไม้บ้าง ภูเขาบ้าง ซอกเขาบ้าง เห็นถ้วยชามจานของเขาซึ่งไม่ค่อยมี พระภิกษุมีบาตรใบเดียว

เพราะฉะนั้นแสดงจริงๆ ว่า ทุกข์แท้ๆ ต้องกระทบกาย ตราบใดที่ยังไม่มีทุกข์ที่เกิดจากกาย เราทุกข์เพราะความคิด เราทุกข์เพราะกิเลส เราทุกข์เพราะการไม่สมหวังต่างๆ ที่เราหวัง เพราะฉะนั้นจึงได้ชื่อว่า ทุกขทุกข แต่ถ้าทุกข์ที่กายที่ใครก็หนีไม่พ้น เมื่อมีกาย ต้องมีทุกข์ เดี๋ยวทุกข์โรคตา เดี๋ยวทุกข์โรคหู เดี๋ยวทุกข์โรคอะไรก็แล้วแต่ แต่ที่กาย เพราะฉะนั้นจึงเรียกว่า ทุกขทุกข อันนี้ก็คงไม่ยาก เป็นทุกข์จริงๆ คุณเยาว์หิว เป็นทุกขทุกขหรือเปล่าคะ

ผู้ฟัง คงจะใช่ เพราะเป็นทางกายใช่ไหมคะ

ท่านอาจารย์ เพราะหลีกเลี่ยงไม่ได้ ทุกคนต้องหิว และถ้าหิวมากๆ จะแสบท้อง แล้วก็อาจจะเป็นอะไรก็ได้ ที่เป็นโรคกระเพาะหรืออะไร กลัวไหมคะ ทุกขทุกข

ผู้ฟัง ไม่กลัวครับ อะไรจะเกิดก็ต้องเกิด ถ้ามีวิบากก็ต้องเจ็บ แต่ที่จริงเจ็บก็เจ็บชั่วขณะที่แสนจะสั้น