เข้าใจธรรมที่กำลังปรากฏถูกต้องคือการปฏิบัติ
อ.นิภัทร ผมยังติดใจสงสัยตรงที่ว่า การศึกษาธรรม เพราะว่าศึกษา แต่ไม่รู้จะให้ปฏิบัติอย่างไร
ท่านอาจารย์ ฟังดูนะคะ รู้สึกว่า เรื่องการศึกษาเป็นเรื่องใหญ่ เพราะเหตุว่าไม่ใช่เพียงศึกษา ต้องประพฤติปฏิบัติตามด้วย แต่ส่วนใหญ่ยังไม่เข้าใจเรื่องของการปฏิบัติ คิดว่า เมื่อศึกษาแล้วก็ต้องไปสู่สถานที่หนึ่งสถานที่ใด แล้วก็ทำสิ่งหนึ่งสิ่งใดขึ้น จึงจะชื่อว่า “ปฏิบัติ” หรือ “ทำ” เพราะเหตุว่าถ้าขณะที่ทุกคนนั่งอยู่เดี๋ยวนี้ และจะเกิดปัญญารู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ซึ่งในครั้งที่พระผู้มีพระภาคยังไม่ปรินิพพาน ผู้ที่กำลังฟังธรรมสามารถรู้แจ้งอริยสัจธรรมเป็นพระโสดาบัน พระสกทาคามี พระอนาคามี เป็นถึงพระอรหันต์ ในขณะนั้นไม่มีใครสงสัยเรื่องการปฏิบัติธรรม เพราะเหตุว่าเข้าใจถูกต้องในเรื่องอบรมเจริญปัญญา ไม่ใช่เป็นการต้องไปทำสิ่งหนึ่งสิ่งใดขึ้น แต่เรื่องของพระพุทธศาสนานั้นเป็นเรื่องของการอบรมเจริญปัญญา รู้สภาพธรรมตามความเป็นจริง ซึ่งเป็นเรื่องละเอียด และเป็นเรื่องยาก ถ้าทุกคนไม่ใจร้อน และก็รู้ว่าธรรมที่พระผู้มีพระภาคทรงบำเพ็ญพระบารมีถึง ๔ อสงไขยแสนกัป แล้วท่านผู้ฟังก็ฟังนิดหนึ่ง แล้วรีบไปปฏิบัติ ย่อมเป็นสิ่งที่ไม่ถูกต้อง เพราะเหตุว่าไม่ใช่เรื่องการไปทำ แต่ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหนก็ตาม มีความเข้าใจธรรมที่กำลังปรากฏถูกต้อง นั่นคือกำลังประพฤติปฏิบัติธรรม
เพราะฉะนั้นก่อนอื่นต้องเข้าใจความละเอียดแม้แต่คำสั้นๆ ซึ่งได้ยินบ่อยๆ คือ คำว่า “ธรรม” หรือพระธรรมที่พระผู้มีพระภาคทรงตรัสรู้ ทรงแสดง ถ้ายังไม่เข้าใจคำนี้โดยละเอียดลึกซึ้งแล้วก็ประพฤติปฏิบัติไม่ได้ เพราะจะเข้าใจสิ่งที่กำลังปรากฏว่าเป็นธรรมได้อย่างไร ในเมื่อยังไม่ได้ฟังพระธรรมจนละเอียดจริงๆ
เพราะฉะนั้นก็เป็นเรื่องที่ไม่ต้องรีบร้อนที่จะไปทำผิด แต่ต้องเข้าใจเรื่องของการอบรมเจริญปัญญาให้ถูกต้องว่า ก่อนที่จะได้ฟังพระธรรมกับเมื่อฟังพระธรรมแล้ว มีความเข้าใจอะไรเพิ่มขึ้นหรือเปล่า เพราะว่าเรื่องของพระพุทธศาสนาเป็นเรื่องของการอบรมเจริญปัญญา ไม่ใช่จะไปปฏิบัติเพื่อเห็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด
เพราะฉะนั้นในวันนี้เท่าที่ได้ฟังมา มีความรู้ความเข้าใจในธรรมอะไรเพิ่มขึ้น ทุกครั้งที่ฟังพระธรรมก็จะรู้ได้ว่า เมื่อมีความเข้าใจเพิ่มขึ้น นั่นคือการได้ฟังพระธรรมที่พระผู้มีพระภาคได้ทรงแสดงไว้ แต่ถ้าฟังแล้วยังไม่เข้าใจเพิ่มขึ้นเลย ก็จะต้องฟังอีกจนกว่าจะเข้าใจ เพราะว่าธรรมเป็นเรื่องละเอียด