ปฏิบัติธรรม ต้องเข้าใจธรรม

คุณอุไรวรรณ ปัจจุบันนี้ชาวพุทธสนใจเรื่องการปฏิบัติธรรมมาก แต่ไม่แน่ใจว่า ชาวพุทธจะรู้จักไหมว่า การปฏิบัติธรรมที่ถูกต้องนั้นเป็นอย่างไร หรือความหมายของการปฏิบัติธรรมนั้นคืออย่างไร

อ.นิภัทร ผมยังติดใจอยู่ตรงที่ว่า การศึกษาธรรมเพื่อให้เข้าใจธรรม ทีนี้การเข้าใจธรรมคือเข้าใจอย่างไร ผมก็ยังไม่สามารถให้คำจำกัดความได้ เข้าใจนี่หมายถึงจำได้ พูดได้ แสดงได้ บอกกล่าวคนอื่นได้ อย่างนั้นใช่ไหมที่ว่า “เข้าใจ” เข้าใจธรรมคือเข้าใจอย่างไร ธรรมคืออะไร และเข้าใจธรรมคือเข้าใจอย่างไร เพราะต้องรู้จุดนี้เสียก่อน แล้วจึงจะปฏิบัติธรรมได้

ท่านอาจารย์ เรื่องธรรมเป็นเรื่องที่ละเอียดจริงๆ การที่แต่ละคนจะได้รับประโยชน์จากธรรม จะเห็นได้ว่า ต้องใช้กาลเวลา และความละเอียดมาก เพราะเหตุว่าถึงแม้จะได้ฟังวันนี้ กิเลสก็ยังเยอะ โลภะก็ยังมาก โทสะก็ยังมาก อะไรๆ ที่ไม่ดี ก็ไม่ใช่ว่าจะหมดไปเพียงแค่ฟังครั้งเดียว ต้องฟังแล้วฟังอีก แล้วต้องตั้งต้นแล้วตั้งต้นอีก แม้แต่เรื่องที่ดูเหมือนเป็นธรรมดาที่สุด คือ หัวข้อของการสนทนาตั้งแต่หัวข้อแรกที่ว่า “ชาวพุทธควรปฏิบัติตนอย่างไร” หรือการปฏิบัติธรรมของชาวพุทธ ก็เป็นเรื่องละเอียด และเป็นเรื่องใหญ่ ซึ่งเป็นการถูกที่จะต้องเริ่มตั้งแต่คำว่า รู้จักธรรมที่จะปฏิบัติแล้วหรือยัง ถ้าไม่รู้จักธรรม ก็จะปฏิบัติธรรมได้อย่างไร เพราะเหตุว่าแต่ละคนเวลานี้ดูเหมือน เพียงแต่ดูเหมือนว่าเข้าใจหลายคำ หลายเรื่อง แต่ความจริงถ้าซักถามแล้วจะไม่เข้าใจเลย

อย่างเช่นหัวข้อวันนี้ที่ว่า การปฏิบัติธรรมของชาวพุทธ ถ้าถามชาวพุทธหลายๆ ท่านว่า ปฏิบัติธรรมหรือเปล่า ลองกลับไปถามเพื่อนฝูงว่า ปฏิบัติธรรมหรือเปล่า แล้วคำตอบจะเป็นอย่างไร เขาคงจะงงว่า อยู่ดีๆ ก็มาถามว่า ปฏิบัติธรรมหรือเปล่า เพราะจริงๆ แล้ว เขาก็ยังไม่เข้าใจว่า เขาปฏิบัติธรรมหรือไม่ได้ปฏิบัติธรรม แต่ส่วนใหญ่จะตอบว่าไม่รู้ ถ้าถามท่านผู้ฟังที่นี่จะตอบว่าอย่างไรคะ

คุณอดิศักดิ์ ถ้าถามเขา เขาก็จะตอบว่า เขาปฏิบัติธรรม ตื่นขึ้นมาเขาก็ใส่บาตร วันพระเขาก็ไปวัด

ท่านอาจารย์ ลองถามนักศึกษาอายุประมาณสัก ๒๐ กว่าๆ ๓๐ กว่าๆ ว่า คุณปฏิบัติธรรมหรือเปล่า เขาคงจะมองหน้าใช่ไหมคะ เพราะไม่รู้จักธรรม เพราะฉะนั้นก็ไม่อยู่ในความคิดของเขาเลยว่า เขาปฏิบัติธรรมหรือไม่ได้ปฏิบัติธรรม แต่เขาจะสงสัยแล้วไม่เข้าใจอะไรเลย

เพราะฉะนั้นคนที่จะใช้คำว่า “ปฏิบัติธรรม” ต้องเป็นคนที่เข้าใจธรรม ถ้าไม่เข้าใจธรรมแล้วจะบอกว่า ปฏิบัติธรรม ไม่ได้แน่

คุณอดิศักดิ์ แน่นอน ทีนี้คุณนิภัทรถามว่า เข้าใจคืออะไร

ท่านอาจารย์ ค่ะ เริ่มจากธรรมคืออะไรก่อน อันนี้เป็นปัญหาซึ่งแม้ในพระไตรปิฎก พระผู้มีพระภาคก็ทรงเตือนพุทธบริษัททุกครั้งที่ไปเฝ้า ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ไม่ว่าจะเป็นในพระสูตรหรือในพระอภิธรรม เพราะอะไร เพราะเป็นสิ่งที่มีจริงๆ ทุกวัน แต่บางคนจะไม่ทราบว่า นี่คือธรรม กำลังเห็น กำลังได้ยิน กำลังได้กลิ่น กำลังลิ้มรส กำลังคิดนึก ทุกขณะในชีวิตประจำวันเป็นธรรม

เพราะฉะนั้นถ้ายังไม่เข้าใจธรรมแล้วจะใช้คำว่า “ปฏิบัติธรรม” ไม่ได้เลย ต้องเข้าใจก่อนว่า ธรรมคือทุกสิ่งทุกอย่างที่มีจริงๆ ในชีวิตประจำวัน