ไม่พ้นจากโลก ๖ ทาง

ผู้ฟัง ผมอยากจะถามว่า ในภูมิมนุษย์นี้ รูปอาศัยหรือจิตอาศัยรูป ผมได้ฟังทางวิทยาศาสตร์ เขาบอกว่า ถ้าเกิดล้มลงไปกระทบแรงๆ ทำให้ความจำเลอะเลือน

ท่านอาจารย์ ต้องทราบว่า ขณะที่เห็น ถ้าไม่มีรูปกระทบกับจักขุปสาท หรือไม่มีจักขุปสาทซึ่งเป็นรูป จิตเห็นก็เกิดไม่ได้ เพราะฉะนั้นที่ถามว่า นามอาศัยรูปหรือรูปอาศัยนาม ก็แล้วแต่จะกล่าวถึงทีละลักษณะ ถ้าเป็นรูปซึ่งเกิดเพราะจิต รูปนั้นต้องอาศัยจิต ถ้าเป็นรูปซึ่งเกิดเพราะกรรม รูปนั้นก็ต้องมีกรรมเป็นสมุฏฐาน

ผู้ฟัง แล้วอย่างเช่นว่า ถ้าเกิดผ่าตัดสมองบางอย่างออกไป แล้วทำให้มีลืมบางอย่างออกไป

ท่านอาจารย์ ก็เป็นเรื่องของความคิดนึก ขณะนั้นต้องมีจิตเห็น ต้องมีจิตได้ยิน ต้องมีจิตได้กลิ่น ต้องมีจิตคิดนึก ก็แล้วแต่ก็ไม้พ้นจาก ๖ ทาง ๖ ทางนี้ตลอด ไม่ว่าวิทยาการสมัยใหม่จะเปลี่ยนไปอย่างไรก็ตาม จะไปอยู่ที่โลกไหน ในจักรวาลไหน ก็ไม่พ้นไปจาก ๖ ทาง เพราะฉะนั้นก็สรุปได้ดีกว่าวิชาอื่น