เลิศแต่ไม่เที่ยง

ทีนี้มีอะไรที่เลิศบ้างไหมคะ ถ้าเอาดอกไม้ออกไปหมด ไม่มีอะไรเลย จะหาของที่เลิศได้ไหมคะ แต่พอมีดอกไม้แม้เพียงดอกเดียว ดอกไม้ก็ยังเลิศ เพราะเหตุว่าไม่เหมือนธรรมดา ดอกไม้ที่ต้นเราก็มองเห็น แต่พอเอามาจัดรวมกัน ความพอใจก็ยังเกิดขึ้น แม้อย่างนี้ที่แปลกจากปกติ ก็เป็นเลิศแม้เพียงเล็กๆ น้อยๆ เทียบกับความเลิศของการเป็นพระเจ้าจักรพรรดิ ความเป็นกษัตริย์มหาศาล คฤหบดีมหาศาลได้ไหม

เพราะฉะนั้น แต่ละคนก็จะรู้สึกว่า สิ่งหนึ่งสิ่งใดก็ตามที่ไม่ใช่ธรรมดา ก็จะมีความเป็นเลิศแม้เพียงเล็กๆ น้อยๆ จนกระทั่งเพิ่มขึ้น แต่ทั้งหมดก็เป็นเพียงสิ่งซึ่งไม่เที่ยง คือ มีแล้วก็หามีไม่

เพราะฉะนั้น ที่เป็นสาระจริงๆ ก็คือสามารถเข้าใจถูก พ้นจากการยึดมั่นในสิ่งที่กำลังปรากฏ

เพราะฉะนั้น การฟังธรรมไม่ใช่ไปหาความหมายของคำ แต่ต้องเข้าใจแม้แต่ความเป็นเลิศเพียงเล็กน้อยก็เป็นเลิศในขณะนั้นได้ จนกระทั่งเลิศขึ้นๆ ถึงเลิศอย่างไรก็ไม่พ้นจากการมีชั่วคราว แล้วก็หามีไม่ ไม่ควรแก่การติดข้อง แค่นี้ฟังแล้วเป็นอย่างไรคะ ก็ผ่านไป ต่อให้บอกว่า ไม่ควรแก่การติดข้อง แต่ใครจะทำได้ เพราะเหตุว่าธรรมไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใคร รู้หลักว่าไม่ควร ใช่ไหมคะ แล้วก็กำลังติดข้อง แต่ถ้าไม่มีปัญญาที่สามารถรู้ความจริง จนคลายความไม่รู้แล้วละความติดข้อง เพียงแต่พูดว่า ไม่ควรติดข้อง ก็เป็นคำพูดที่ฟังแล้วก็ผ่านไป เพราะเหตุว่าไม่รู้วิธีหรือหนทางที่ละความติดข้องได้

ด้วยเหตุนี้แต่ละคำก็ต้องพิจารณาจริงๆ เพราะฉะนั้น ขณะนี้ทุกคนทราบว่า มีความติดข้องมาก ไม่น้อยเลย เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว ทั้งทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ไม่ว่าจะกล่าวถึงอะไรที่เลิศอย่างพระเจ้าปเสนทิโกศล ก็เป็นกษัตริย์ที่เป็นใหญ่ในแผ่นดิน แต่เดี๋ยวนี้ท่านอยู่ไหน หาพระเจ้าปเสนทิโกศลอีกได้ไหมคะ จะไปหาที่ไหน บนสวรรค์มีพระเจ้าปเสนทิโกศลไหมคะ ไม่มี ในนรกมีพระเจ้าปเสนทิโกศลไหม ในพรหมโลกมีไหมคะ ไม่มี เพราะว่าสิ้นสุดความเป็นพระเจ้าปเสนทิโกศล เมื่อถึงกาลที่จะพ้นสภาพความเป็นพระเจ้าปเสนทิโกศล

เพราะฉะนั้น ทุกคนอยู่ในโลกเพียงชั่วคราว แล้วแต่จะสามารถเข้าใจคำว่า “ชั่วคราว” แค่ไหน ชั่วคราวของสิ่งที่ปรากฏให้เห็น สั้นมาก ชั่วคราวของเสียงที่ปรากฏให้ได้ยินก็สั้นมาก ยังไม่ต้องมารวมเป็นพระเจ้าปเสนทิโกศล เพียงแต่ชั่วขณะที่เห็นบ้าง ได้ยินบ้าง ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส คิดนึก ชั่วคราวเพราะเป็นสภาพธรรมที่ปัญญาสามารถเห็นความจริงว่า เพียงปรากฏแล้วก็หมดไป อย่างนี้จึงจะสามารถละความติดข้องได้ ถ้าไม่อย่างนั้นแล้ว ไม่มีหนทางอื่นเลย ได้แต่พูดแล้วก็คิด แล้วก็จำ