เป็นเหตุปัจจัยเมื่อเกิดร่วมกับอกุศล

อ.นิภัทร สมมุตว่าอวิชชาเป็นปัจจัยให้เกิดสังขาร โดยปัจจัยอะไร ผมยังงงอยู่ อวิชชา ถ้าพูดถึงตัวของมันก็เป็นกิเลส อวิชชานี้เป็นกิเลส มันเป็นเหตุให้เกิดสังขาร โดยปัจจัยอะไร

ท่านอาจารย์ ต้องแยกว่าอวิชชาเป็นโมหะ เจตสิกนั้นเป็นปัจจัยให้เกิดสังขารประเภทไหน เพราะเหตุว่าสังขาร ได้แก่ ปุญญาภิสังขาร อปุญญาภิสังขาร อเนญชาภิสังขาร

อ.นิภัทร อวิชชาซึ่งเป็นตัวต้น มันเป็นกิเลส มันเป็นเหตุให้เกิดสังขารโดยปัจจัยอะไร ก็สรุปแล้วก็ว่าเยอะแยะ โดยปัจจัยหลายอย่าง จะเป็นสหชาตปัจจัยก็ได้ เหตุปัจจัยก็ได้เยอะแยะ เอาแค่นี้ก่อน

ท่านอาจารย์ คนอื่นก็ยังไม่ทราบว่าปัจจัย ๒๔ ยังไม่แม่นพอ ก็ได้ยินเพียงชื่อ ก็คงจะพอทราบเค้าว่า เหตุก็ได้แก่เจตสิก ๖ ดวง เพราะฉะนั้นโดยเหตุปัจจัย ก็คือเมื่อเป็นโมหเจตสิกก็เกิดร่วมกับอกุศลจิตโดยเห็นเหตุปัจจัย