นิพพานคือนิพพาน

ผู้ฟัง อยากจะขอถามว่านิพพานของพระโสดาบันบุคคล กับนิพพานของพระอรหันต์ ยกตัวอย่างสมมติว่า พระโสดาบันบุคคลตาย ในขณะนั้นท่านมีสติ เกิดขึ้นรู้แจ้งนิพพาน ก็หมายความว่า พ้นสภาพความไม่เกิด เหมือนพระอรหันต์หรือเปล่า หรือว่ามีอะไรมาขีดคั่น

ท่านอาจารย์ คืออันนี้เป็นเรื่องที่ยังไม่ตามลำดับ ก็ทำให้ความเข้าใจไม่ชัดเจน เพราะว่าแม้แต่ปรมัตถธรรม ๔ ต้องทราบว่าจิตปรมัตถ์ เป็นสภาพหรือธาตุที่เป็นจิตอย่างเดียว ไม่ใช่เจตสิก ไม่ใช่รูป ไม่ใช่นิพพาน เจตสิกแต่ละประเภทก็เป็นเจตสิก คือไม่ใช่จิต ไม่ใช่รูป ไม่ใช่นิพพาน ต้องเกิดกับจิตเท่านั้น สภาพที่เป็นเจตสิก ส่วนรูปนั้นคือสภาพธรรมที่ไม่ใช่สภาพรู้โดยประการใดๆ ทั้งสิ้น แล้วก็ไม่ใช่จิต ไม่ใช่เจตสิก ไม่ใช่นิพพาน เพราะฉะนั้นเวลาพูดถึงปรมัตถธรรม ๔ ให้ทราบว่าเป็นสิ่งที่มีจริง แล้วก็สามารถที่จะเข้าใจได้ พิสูจน์ได้ในสิ่งที่กำลังปรากฏ เช่น ขณะนี้จิต เจตสิก รูปมี เพราะฉะนั้นเราจะไม่พูดถึงนิพพาน เพราะเหตุว่าต้องเข้าใจลักษณะของจิต เจตสิก รูปเสียก่อนว่า จิต เจตสิก รูปเป็นสภาพธรรมที่อาศัยเหตุปัจจัยเกิดขึ้น แล้วก็ดับไป จึงเป็นสังขตธรรมหรือสังขารธรรม แต่ส่วนนิพพานไม่ใช่จิต ไม่ใช่เจตสิก ไม่ใช่รูป เพราะฉะนั้น ไม่ใช่ว่าพระโสดาบันเป็นนิพพาน หรือว่าไม่ใช่จิตเป็นนิพพาน หรือว่าไม่ใช่เจตสิกเป็นนิพพาน หรือไม่ใช่รูปเป็นนิพพาน แต่นิพพานปรมัตถ์เป็นนิพพาน