ธรรมที่ไม่ใช่กุศลและอกุศล ๑

อ.กฤษณา จะขอกราบเรียนถามท่านอาจารย์สุจิตต์ว่า ทำไมอพยากตเหตุ จึงได้แค่อโลภเหตุ อโทสเหตุ แล้วก็อโมหเหตุ

ท่านอาจารย์ ก็ต้องจำก็คือว่า เหตุ ๓ ที่เป็นอกุศลเป็นชาติอกุศลอย่างเดียว

อ.กฤษณา เป็นชาติอกุศลอย่างเดียว

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นอันนี้ก็เป็นคำตอบเวลาจำแนกโดยเป็นเหตุ ๓

อ.กฤษณา แล้วอพยากตเหตุไม่สามารถที่จะ

ท่านอาจารย์ เพราะเหตุว่าสำหรับอโลภะกับอโทสะเกิดกับกุศลจิตก็ได้ เกิดกับวิบากจิตก็ได้ เกิดกับกิริยาจิตก็ได้ แต่สำหรับอกุศลเจตสิก เช่น โลภะ โทสะ จะเกิดกับวิบากไม่ได้ เกิดกับกิริยาไม่ได้ ต้องเกิดกับอกุศลชาติเดียว

เพราะฉะนั้นก่อนอื่นก็คงจะต้องทบทวนความหมายของ กุสลาธัมมา อกุสาธัมมา อพยากตาธัมมา อีกครั้งหนึ่ง ซึ่งก็ไม่พ้นจากชาติทั้ง ๔ คือ อกุศล ๑ กุศล ๑ วิบาก ๑ กิริยา ๑ สภาพธรรมที่เป็นกุศลต้องเป็นจิต และเจตสิก สภาพธรรมที่เป็นอกุศลก็ต้องเป็นจิต และเจตสิก แต่อพยากตธรรม คือ ธรรมที่ไม่ใช่กุศล และอกุศล เป็นจิตก็ได้ เป็นเจตสิกก็ได้ เป็นรูปก็ได้ เป็นธรรมอื่น เช่น นิพพานปรมัตถ์ก็ได้ เพราะเหตุว่าสภาพธรรมใดก็ตามที่ไม่ใช่กุศล ไม่ใช่อกุศลแล้ว เป็นอพยากตธรรมทั้งหมด

เพราะฉะนั้นสำหรับอกุศลเจตสิก เช่น โทสะ โลภะ โมหะ พวกนี้ ไม่เกิดกับวิบากจิต ไม่เกิดกับกิริยาจิต เพราะฉะนั้นก็เป็นอพยากตไม่ได้ แล้วก็เป็นกุศลไม่ได้ ก็ต้องเป็นอกุศลอย่างเดียว สำหรับอกุศลเหตุ