ศึกษาธรรมหรือศึกษาตัวเอง
ผู้ฟัง แต่ถ้าหากเป็นการเข้าใจธรรม ขณะนั้นก็เป็นการโยนิโสมนสิการเพราะมีปัญญาเกิดร่วมด้วยหรือไม่มีปัญญาเกิดร่วมด้วยแค่ในขั้นทานขั้นศีล ถ้าพูดถึงแค่นี้แล้วก็ดูเสมือนว่าผมเข้าใจเฉพาะชื่อ และเรื่องหัวข้อเท่านั้นเอง ไม่เข้าใจลักษณะของสภาพธรรมเลย ลักษณะของโยนิโสมนสิการก็ไม่ปรากฏกับกระผมเลย
ท่านอาจารย์ จะปรากฏกับอะไร ลักษณะของสภาพธรรม
ผู้ฟัง ก็ต้องปรากฏกับสติสัมปชัญญะ
ท่านอาจารย์ ถ้าเข้าใจมนสิการเท่าที่ได้ฟังมาทั้งหมดคืออะไร นั่นก็คือเข้าใจถูก
ผู้ฟัง แต่ว่าสภาพธรรมจริงๆ นั้นก็ยังไม่ปรากฏ
ท่านอาจารย์ เข้าใจเรื่องราวของสภาพธรรม เพื่อที่จะได้มีการเข้าใจลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฏ เพราะรู้แน่ๆ ว่าขณะนี้จิต เจตสิก ทั้งหมดเกิดดับเร็วมาก โดยที่ว่าถ้าสติสัมปชัญญะไม่เกิดก็จะไม่ได้รู้ลักษณะของสภาพธรรมที่เป็นปรมัตถธรรม
ผู้ฟัง จิตซึ่งเป็นปรมัตถธรรมคิดถึงเรื่องราวที่เป็นปรมัตถธรรมจริงๆ ได้
ท่านอาจารย์ คิดได้ จิตคิดได้ทุกอย่าง จิตรู้อารมณ์ได้ทุกอย่าง
ผู้ฟัง แต่ไม่ได้รู้ตามความเป็นจริงในขณะนั้น
ท่านอาจารย์ เพราะจิตปัณฑระ ไม่ใช่ปัญญาเจตสิก
ผู้ฟัง เรื่องราวที่คิดนั้นเป็นการน้อมที่จะไปเข้าใจในสภาพธรรมต่างๆ จิตก็อาจจะเป็นกุศลได้
ท่านอาจารย์ ก็ยังไม่ได้ระลึกที่ลักษณะ
ผู้ฟัง ต้องระลึกลักษณะของจิต
ท่านอาจารย์ ขณะใดที่มีลักษณะหนึ่งลักษณะใดปรากฏกับสติสัมปชัญญะปัญญาก็จะรู้ตามความเป็นจริงว่าขณะนั้นไม่ใช่ขณะที่หลงลืมสติ
ผู้ฟัง เป็นความเข้าใจธรรมหรือไม่เข้าใจธรรม ในทาน ในศีลหรือเป็นกุศล อกุศลต่างๆ ก็ต้องอาศัยสติระลึกของจิตที่คิดถึงเรื่องราวจึงจะรู้ว่าเป็นกุศลหรืออกุศลใช่ไหม
ท่านอาจารย์ สภาพธรรมมี ธรรมไม่ใช่เรา ไม่ใช่ตัวตน ถ้าไม่รู้ลักษณะของสภาพธรรมก็เป็นเพียงแต่ความคิดว่าไม่ใช่เรา แต่ยังไม่ได้รู้ลักษณะของสภาพธรรมที่เป็นอนัตตาจริงๆ โดยมากต้องเข้าใจความต่าง ศึกษาธรรมกับศึกษาเรื่องตัวเอง ถ้าศึกษาธรรมจะไม่มีเราตรงนั้นตรงนี้เลย แต่จะมีความเริ่มที่จะเข้าใจว่าขณะนี้มีจริงๆ สิ่งที่มีจริงมีลักษณะที่ต่างกันอย่างไรนั่นคือศึกษาธรรม แต่ถ้าศึกษาเรื่องราว วันนี้เรามีอกุศลหรือเปล่า มิทิฏฐิไหม และขณะนั้นเป็นอสังขาริก และสังขาริกด้วย นั่นคือศึกษาเรื่องตัวเรา ศึกษาตัวเองไม่ได้ศึกษาธรรม
ผู้ฟัง ไม่รู้ขณะไหนเป็นกุศล ขณะไหนเป็นอกุศลก็เป็นเพียงเรื่องราว
ท่านอาจารย์ ถ้าสติสัมปชัญญะไม่เกิดก็จะไม่มีลักษณะของปรมัตถธรรมให้เข้าใจถูกต้องว่าลักษณะนั้นเป็นนามธรรมหรือรูปธรรม
ที่มา ...