อกุศลเป็นกามาวจรจิตเท่านั้น

ผู้ฟัง อยากจะเรียนถามท่านอาจารย์สมพร เหตุใดอกุศลจิตจึงเป็นจิตอยู่ในระดับขั้นกามาวจรจิต

อ.สมพร กามาวจรจิตเป็นจิตชั้นต่ำอยู่แล้วครับ อกุศลจิตจะเป็นจิตที่ดีไม่มี มีแต่ของที่เสียที่เลว เรียกว่า หีนจิต กามาวจรจิตที่เป็นอกุศล หีนะ แปลว่าต่ำ แปลว่าเลว เลวทราม

ผู้ฟัง อาจารย์มีข้อคิดอะไรไหมคะ

ท่านอาจารย์ คงต้องแยกเรื่องชาติกับภูมิ อย่างอกุศลจิตเป็นชาติอกุศล ไม่ว่าจะเกิดกับใครที่ไหน ภูมิไหนก็ต้องเป็นอกุศล ไม่เปลี่ยน แล้วเวลาที่พูดถึงกามาวจรภูมิ ก็แสดงให้เห็นว่า เป็นภูมิของรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ แล้วก็ในภูมินี้ซึ่งพูดถึงกามภูมิ ซึ่งเป็นที่อยู่หรือที่เกิด ก็เป็นภูมิซึ่งเต็มไปด้วยรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ เช่น ในสวรรค์ก็ดี มนุษย์ก็ดี อบายภูมิก็ดี ทั้งหมดที่เป็นกามภูมิ แต่พอถึงรูปาวจรจภูมิ ก็เป็นภูมิที่อบรม เจริญความสงบของจิต จนกระทั่งละความติดข้องในกาม คือ รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ แต่ก็ยังมีกามาวจรจิตบางประเภทเกิดได้ตามสมควร รวมทั้งอกุศลจิตด้วย

เพราะฉะนั้น ก็ต้องทราบว่า อกุศลจิตโดยชาติเป็นอกุศล ไม่ว่าจะเกิดที่ไหน โดยภูมิ คือ ระดับขั้นของจิต ก็เป็นกามาวจรจิต

ผู้ฟัง หมายความว่า แม้นเขาไปอยู่ภูมิโน้น ชาตินั้นเขาอาจจะเกิดได้บางขณะจิตด้วย อกุศลอาจจะเกิดได้ เชิญอาจารย์

อ.สมพร เราเข้าใจคำว่าภูมิอีกอย่างหนึ่ง ก็จะได้เข้าใจง่ายๆ คำว่า “ภูมิ” เป็นที่เกิดของจิต จัดเป็น ๔ ระดับด้วยกัน ภูมิเป็นที่เกิดของสัตว์ มี ๓๑ ภูมิ อันนี้ก็หมายความว่า สัตว์ทั้งหมดที่ไปเกิด สัตว์ก็คือจิตกับรูปนั่นเองไปเกิด ถ้าภูมิเป็นที่เกิดกับจิต ท่านจัดเป็น ๔ ขั้น กามาวจรภูมิ อกุศลเป็นกามาวจรภูมิอย่างเดียว ไม่เป็นรูปาวจรภูมิ อรูปาวจรภูมิ หรือโลกุตตรภูมิ นี่เฉพาะภูมิซึ่งแปลว่า เป็นที่เกิดของจิตอย่างเดียว หมายความว่าระดับของจิตต่างกัน ต่ำที่สุด คือ กามาวจรจิต เป็นอกุศลจิต แต่ภูมิอีกอย่างอย่างหนึ่ง หมายความว่าที่เกิดของสัตว์ เช่น สัตว์เกิดที่เป็นในกามาวจรภูมิ ที่มีขันธ์ ๕ มีขันธ์ ๔ มีขันธ์ ๑ อะไรอย่างนี้ หมายความว่า ที่เป็นที่เกิดของสัตว์ อันนี้ก็ภูมิเหมือนกัน แต่ว่ามีความหมายต่างกัน แต่ที่กล่าวนี้ กล่าวหมายถึงภูมิเป็นที่เกิดของจิต จึงกล่าวว่าอกุศลเป็นกามาวจรจิตเท่านั้น

ผู้ฟัง ขอบพระคุณค่ะ