สนทนาธรรมที่สหรัฐอเมริกา ๕๗

สนทนาธรรมที่สหรัฐอเมริกา ๕๗

ท่านอาจารย์ แสดงถึงการศึกษา สิ่งที่ไม่รู้ แล้วไม่พยายามเข้าใจให้ถูกต้อง ก็คิดว่ารู้ นี่เราจะมาถึงอัพยากตธรรม แสดงให้เห็นความหลากหลาย จิต เจตสิก รูป แค่นี้ แต่แสดงโดยนัยต่างๆ ๔๕ พรรษา ไม่พ้นจากเรื่องจิต เจตสิก รูปเลย เพื่ออะไร เพื่อให้เราเข้าใจจริงๆ ไม่ใช่เพียงฟังแล้วสับสน แต่ต้องให้เข้าใจชัดแล้วก็ลึกถึงลักษณะจริงๆ ของสภาพธรรมนั้น เพราะฉะนั้น แทนที่จะกล่าวเพียงจิต เจตสิก โดยนัยของชาติ ๔ แสดงธรรมอีกนัยหนึ่ง เพื่อให้เราเข้าใจขึ้นอีกว่า กุสลา ธัมมา อกุสลา ธัมมา อัพยากตา ธัมมา กุสลา ธัมมาก็คือธรรมที่เป็นกุศล อกุสลา ธัมมา ธรรมที่เป็นอกุศล อัพยากตา ธัมมาคือธรรมที่ไม่พยากรณ์ พยากรณ์ไม่ได้ เพราะว่าความจริงแล้วไม่ใช่กุศล และอกุศล เมื่อสภาพนั้นจริงๆ เป็นอย่างไร ก็แสดงตามความเป็นจริงอย่างนั้น

เคยไปงานสวดศพไหมคะ จำคำนี้ได้ไหมคะ กุสลา ธัมมา อกุสลา ธัมมา อัพยากตา ธัมมา ถ้าไม่ศึกษาธรรมก็ไม่รู้ ท่องได้ ฟังได้ แต่เดี๋ยวนี้รู้ว่า ได้แก่อะไรบ้าง

ปรมัตถธรรมมี ๔ ที่เป็นกุศลธรรมประเภทหนึ่ง ที่เป็นอกุศลธรรมอีกประเภทหนึ่ง ที่ไม่ใช่กุศลธรรม และอกุศลธรรมอีกประเภทหนึ่ง ที่จริงพระองค์ก็ตรัสชัดเจน แต่เราเองสับสน แต่ถ้าเราไม่สับสนก็คือว่า เมื่อตรัสสิ่งใด ไม่มีการเปลี่ยนแปลงเลย ซึ่งเราจะต้องพิจารณาว่า สภาพธรรมใดเป็นกุศล จิต เจตสิกเป็นกุศลได้ จิต เจตสิกเป็นอกุศลได้ แต่รูปเป็นกุศล เป็นอกุศลไม่ได้ เพราะรูปไม่ใช่สภาพรู้

เพราะฉะนั้น เมื่อรูปไม่ใช่สภาพรู้ จึงไม่ใช่กุศล อกุศล รูปเป็นอัพยากตธรรม ก็ไม่เห็นยากเลย ถ้าเราเข้าใจปรมัตถธรรม เข้าใจนามธรรม รูปธรรม แล้วเข้าใจความหมายของอัพยากตว่า ธรรมใดๆ ทั้งสิ้น สภาพปรมัตถธรรมที่ไม่ใช่กุศล ไม่ใช่อกุศล ต้องเป็นอัพยากต

เวลาไปงานสวดศพยิ่งช่วย ใช่ไหมคะ กุสลา ธัมมา อกุสลา ธัมมา อัพยากตา ธัมมา แต่ตอนนี้เรารู้ความหมายว่า อัพยากตธรรมหมายความถึงธรรมทุกอย่างที่ไม่ใช่กุศล และอกุศล

เพราะฉะนั้น รูปเป็นอะไรคะ อัพายกตธรรม ปรมัตถธรรม มี ๔ จิตที่เป็นกุศลก็มี เป็นอกุศลก็มี เป็นวิบากก็มี เป็นกิริยาก็มี เพราะฉะนั้น จิตที่ไม่ใช่กุศล อกุศล คือ วิบากจิตกับกิริยาจิตเป็นอัพยากต ก็ไล่เรียงไปอย่างนี้ เจตสิกที่เป็นกุศลก็มี ที่เป็นอกุศลก็มี เจตสิกที่เป็นวิบาก เจตสิกที่เป็นกิริยา ไม่ใช่กุศล ไม่ใช่อกุศล เพราะฉะนั้น เจตสิกที่เป็นวิบากกับกิริยาก็เป็นอัพยากต

ผู้ฟัง ขอโทษค่ะอาจารย์คะ ทำไมเวลางานศพจะต้องมีคำว่า กุศลธัมมา อกุสลา ธัมมา และอัพยากตา ธัมมา

ท่านอาจารย์ สวดพระอภิธรรม มีตลอดมาตั้งแต่เกิดเราก็ได้ยินคำว่า สวดพระอภิธรรม ธัมสังคนีปกรณ์ คัมภีร์ต้น คัมภีร์แรกของพระอภิธรรมปิฎก กล่าวถึงกุศลธัมมา อกุสลา ธัมมา และอัพยกตธัมมา เพราะฉะนั้นคนสมัยโน้น ปัญญาต่างกับคนสมัยนี้

นี่คืออรรถกถา แล้วตัวพระไตรปิฎกยิ่งยาก อภิธรรมปิฎกยากที่สุด ถ้าไม่เรียนให้เข้าใจก่อน จะอ่านพระไตรปิฎกไม่เข้าใจ แต่ถ้าเข้าใจแล้วอ่านพระไตรปิฎกได้ อ่านอรรถกถาก็ได้ นี่เป็นเหตุที่เราต้องเรียนก่อน เพื่อที่เราจะได้อ่านพระไตรปิฎกเข้าใจ

ตอนนี้ไม่มีปัญหาเลยนะคะ กุศลจิต อกุศลจิต วิบากจิต กิริยาจิต อะไรเป็นกุศลธรรม อะไรเป็นอกุศลธรรม อะไรเป็นอัพยากตธรรม รูปทุกรูปทั้งหมดเป็นอะไรคะ ถ้ากล่าวโดยธรรม ๓ อย่าง คือ กุศล อกุศล อัพยากต เป็นอัพยากต นิพพานเป็นอะไรคะ อัพยากต แต่ด้วยความเข้าใจที่ไม่ลืม ความเข้าใจนี้ไม่ลืม แต่ถ้าจำหรือท่อง แล้วก็ไม่รู้เรื่องก็มี อย่างสวดโดยไม่รู้ว่าคืออะไร หรือคนฟังสวดก็ไม่รู้ว่าคืออะไรก็มี แต่ต่อไปนี้รู้ ว่าหมายถึงอะไร ที่ตัวคุณนัทวี มีธรรมอะไรบ้างคะ

ผู้ฟัง มีจิต เจตสิก แล้วก็รูป

ท่านอาจารย์ มีกุศลธรรม หรืออกุศลธรรม หรืออัพยากตธรรม

ผู้ฟัง มีกุศลธรรม แล้วก็อกุศลธรรม แล้วก็อัพยากตธรรม

ท่านอาจารย์ อะไรเป็นกุศลธรรม อะไรเป็นอกุศลธรรม

ผู้ฟัง จิตแล้วก็เจตสิก

ท่านอาจารย์ อะไรคืออัพยากตธรรม

ผู้ฟัง รูป

ท่านอาจารย์ เท่านั้น?

ผู้ฟัง แล้วก็จิต เจตสิกด้วย

ท่านอาจารย์ ที่เป็นวิบากกับที่เป็นกิริยา นี่คะ จำกัดความง่ายมากที่ไม่มีวันผิด แต่ว่าต้องไม่ลืม เท่านั้นเอง เพราะว่าจิต มีถึง ๔ ชาติ ถ้าจิตที่เป็นกุศล อกุศล ก็กล่าวโดยนัยของกุศล อกุศล ชาติ ๔ ก็เป็นวิบาก กิริยา ถ้ากล่าวโดยนัยของธรรม ๓ หมวด คือ กุศล อกุศล อัพยากต วิบากจิต วิบากเจตสิก กิริยาจิต กิริยาเจตสิก เป็น อัพยากตธรรม อีกนิดหนึ่ง มีกิริยาจิตไหมคะ คุณนัทวีมีกิริยาจิตไหม

ผู้ฟัง มีค่ะ

ท่านอาจารย์ เหมือนของพระอรหันต์ไหม

ผู้ฟัง ไม่เหมือนค่ะ

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้น กี่ดวงคะ ๒ ดวง ปัญจทวาราวัชชนจิต กับมโนทวาราวัชชนจิต ไม่ยาก เรียนเรื่องไม่ยาก แต่จะรู้จริงๆ ยากกว่าเยอะ ยากกว่ามาก แล้วสามารถที่จะรู้จริงๆ ได้ แต่ต้องเข้าใจก่อนว่า ขณะนี้เป็นอะไร เป็นนามธรรม หรือเป็นรูปธรรม รูปธรรมต้องต่างจากนามธรรมแน่นอน แล้วรูปธรรมก็ไมใช่เรา นามธรรมก็ไม่ใช่เรา ถ้าเรียนแล้วก็ไม่มีเรา เพราะมีจิต เจตสิก รูป เกิดขึ้น จึงเข้าใจว่ามีเรา