สัญญาที่มั่นคงคืออะไร

สนทนาธรรมที่สหรัฐอเมริกา ๙๙

คุณศุกล ถ้าอย่างนั้นก็ สัญญามี ๒ ลักษณะ เป็นอัตตสัญญา กับอนัตตสัญญา ใช่ไหมครับ

ท่านอาจารย์ เยอะเลยค่ะ อาทีนวสัญญา

คุณศุกล ครับ

ท่านอาจารย์ อาทีนวสัญญาก็มี อะไรก็มี

คุณศุกล เพราะว่ามันไม่ใช่สัญญาอย่างธรรมดาทั่วๆ ไป อย่างที่จำทุกอย่าง อะไรต่างๆ เพราะมันไม่ได้เกี่ยวกับเรื่องของคำว่าธรรมอะไรเลย นี่พอมาพูดถึงว่า เป็นเหตุใกล้ให้สติเกิด ต้องเป็นอนัตตสัญญา

ท่านอาจารย์ ยังไม่ถึงอนัตตสัญญา จนกว่าวิปัสสนาญาณจะเกิดขึ้น แต่สามารถที่จะรู้ว่า ขณะนี้เป็นธรรม แค่นี้ มั่นคงไหม เพราะว่าเราเรียน เราเรียนว่าทุกอย่างเป็นธรรม แต่ลืม สัญญาไม่ได้มั่นคงว่า ขณะนี้เป็นธรรม ถ้าสัญญาที่มั่นคงว่า ขณะนี้เป็นธรรม สติปัฏฐานก็ระลึก หรือขณะที่ระลึก นั่นคือแสดงว่าสัญญามั่นคงว่า ขณะนี้เป็นธรรม เพราะไม่ว่าจะเป็นที่ไหน ขณะไหนอย่างไร หนีไม่พ้นธรรม

คุณศุกล ๒ คำนี้ต่างกันไหมครับ ที่ว่าสัญญาที่มั่นคงกับเวลาที่มั่นคงแล้ว เป็นสัญญา

ท่านอาจารย์ เวลาที่สติปัฏฐานเกิด แสดงว่าสัญญานั้นมั่นคงพอที่จะเป็นปัจจัยให้สติปัฏฐานเกิด เพราะขณะนี้สภาพธรรมมี แล้วก็รู้ด้วย ฟังมาแล้วด้วยว่า สติปัฏฐานคืออย่างไร เป็นนามธรรม เป็นรูปธรรมอย่างไร ขณะที่กำลังมี เพราะฉะนั้น ขณะใดที่สติปัฏฐานเกิด ต้องมีสัญญาที่มั่นคงเป็นปทัฏฐาน เป็นเหตุใกล้ให้เกิด เพราะว่าขณะนี้เป็นธรรมทั้งหมด สติระลึกหรือเปล่า

คุณศุกล ถ้าอย่างนั้น แสดงว่าความเข้าใจคำว่าสัญญาที่มั่นคง ก็ไม่ตรงกับความเป็นจริงในขณะที่เป็นสติปัฏฐานเสียแล้วครับ

ท่านอาจารย์ ก็สติปัฏฐานเกิดเพราะอะไร เพราะสัญญาที่มั่นคง ไม่อย่างนั้นสติปัฏฐานจะรู้ได้อย่างไรว่า ขณะนี้เป็นธรรมที่สติระลึก

คุณศุกล เวลานี้เราไปพูดถึงเหมือนมีสัญญาที่มั่นคง เตรียมเป็นขั้นตอนที่ให้สติปัฏฐานเกิด

ท่านอาจารย์ ไม่ สัญญาอะไร

คุณศุกล สัญญาอะไร สัญญาที่จำลักษณะ

ท่านอาจารย์ ไม่ใช่ สติปัฏฐาน ยังไม่ใช่วิปัสสนาญาณ

คุณศุกล ครับ สติปัฏฐาน

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้น สัญญาอะไรเป็นปัจจัยที่ทำให้สติปัฏฐานเกิด

คุณศุกล สัญญาที่จำ เพราะโดยลักษณะของสัญญา คือมีหน้าที่อย่างเดียว แต่ว่าเป็นความมั่นคงเพราะสัญญานั้นมีปัญญาเกิดร่วมด้วย

ท่านอาจารย์ แล้วอย่างไรที่จะเป็นปัจจัยให้สติปัฏฐานเกิด

คุณศุกล ก็ไม่มีเรื่องราวบัญญัติ

ท่านอาจารย์ แล้วอย่างไรสติปัฏฐานจึงจะเกิด

คุณศุกล ก็มีการระลึกได้

ท่านอาจารย์ ระลึกอะไร สัญญาที่มั่นคง คือสัญญาอะไร

คุณศุกล สัญญาที่จำลักษณะ

ท่านอาจารย์ ยังไม่มีลักษณะ ถ้าสติปัฏฐานไม่เกิด

คุณศุกล ก็รู้เรื่องก่อน

ท่านอาจารย์ นั่นสิคะ เพราะฉะนั้น สัญญาที่มั่นคงคืออะไร

ถ้าสัญญา ความจำมั่นคงว่า ทุกอย่างเป็นธรรม ทุกสิ่งที่ปรากฏเป็นธรรม เราจะไปทำอย่างอื่นไหม นี่แสดงแล้วว่าต้องมีปัจจัย สติปัฏฐาน ก็คือการระลึกเกิดขึ้นเพราะรู้ว่าขณะนี้เป็นธรรม ไม่อย่างนั้นจะไประลึกได้อย่างไร

คุณศุกล แต่เวลานี้เราไม่พูดถึงเรื่องการที่จะไปหาวิธีอื่นเลย

ท่านอาจารย์ เราพูดถึงสติปัฏฐาน สัญญาที่มั่นคง ถ้ามีความเข้าใจถูกต้องจริงๆ ว่าขณะนี้เป็นธรรม เรากำลังพูดถึงเหตุใกล้ให้เกิดสติปัฏฐาน เพราะฉะนั้น เวลาที่เราพูดถึงเหตุใกล้ให้เกิดสติปัฏฐาน ถ้าจำมั่นคงว่า ขณะเป็นธรรม ทุกอย่างเป็นธรรม เราจะไปทำอย่างอื่นไหม เพราะว่าสัญญานี้มั่นคงจึงเป็นปัจจัยให้สติระลึกลักษณะของสภาพธรรม

ผู้ฟัง เป็นเหตุโดยความเกิดพร้อมหรืออย่างไร

ท่านอาจารย์ เป็นเหตุใกล้ที่จะเป็นปัจจัย อย่างผัสสะนี้ เป็นเหตุใกล้ของเวทนา เวทนาเกิดเพราะอื่นด้วย เพราะสัญญา เพราะเจตสิกทั้งหลายซึ่งเกิดร่วมกัน แต่เหตุใกล้ของเวทนาคือผัสสะที่กระทบ แสดงเหตุที่ใกล้ที่จะเห็นได้ เข้าใจได้

เพราะฉะนั้น สำหรับสัญญาที่มั่นคงเป็นเหตุใกล้ของสติปัฏฐาน ถ้าเราไม่มีความเข้าใจตรงนี้ เราก็ไปทำอื่น ไปนั่ง ไปทำอะไรก็แล้วแต่ ไปท่องหรือไปทำอะไรก็แล้วแต่ ไม่ได้เข้าใจจริงๆ ว่า ขณะนี้เป็นธรรม ทุกอย่างเป็นธรรม ฟังอย่างนี้เป็นนามธรรม เป็นรูปธรรม มีความมั่นคง สติจึงเกิดระลึกลักษณะของรูปหรือนามที่กำลังปรากฏ

ผู้ฟัง สัญญาที่เป็นเหตุใกล้ตรงนี้ไม่ใช่หมายความถึงสัญญาที่เกิดพร้อมกับสติปัฏฐานเพียงเท่านั้น

ท่านอาจารย์ ไม่ใช่ เพราะการที่สติปัฏฐานจะเกิด สติปัฏฐานต้องเกิดพร้อมกับสัญญา แต่ก่อนอะไรเป็นเหตุใกล้ให้สติปัฏฐานเกิด คือการศึกษาธรรมต้องละเอียด ต้องรอบคอบ ต้องเป็นเหตุเป็นผล จริงอยู่เวลาสติเกิด มีสัญญา แต่ก่อนที่สติปัฏฐานจะเกิดพร้อมสัญญา อะไรเป็นเหตุใกล้ให้เกิดสติปัฏฐาน เพราะว่าขณะนั้นไม่ได้หมายความถึงสัญญาเจตสิกซึ่งเกิดกับสติปัฏฐาน เพราะว่าเวลาสติปัฏฐานเกิด สัญญานั้นจำลักษณะ แต่ก่อนสติปัฏฐานเกิด ไม่มีลักษณะ แต่ว่ามีความจำมั่นคงที่จะเป็นเหตุให้สติปัฏฐานเกิด

ผู้ฟัง อย่างนั้นก็เหมายถึงสัญญาที่เกิดพร้อมกับปัญญาขั้นอื่นๆ เท่านั้นเอง

ท่านอาจารย์ ขั้นฟัง ขั้นเข้าใจ ขั้นมั่นคงว่า ไม่มีอะไรนอกจากธรรม เพราะฉะนั้น บางคนก็ทำไมสติปัฏฐานไม่เกิด สติปัฏฐานไม่เกิด ก็ฟังแล้วไงว่า นี่เป็นนามธรรมรูปธรรมทุกขณะไม่ขาดเลย แต่ความมั่นคงมีพอที่สติปัฏฐานจะเกิดหรือเปล่า แต่ถ้าสติปัฏฐาน เกิดเมื่อไร เราไม่ต้องไปหาชื่อ สัญญาที่มั่นคงเป็นปัจจัยให้สติปัฏฐานเกิด แสดงถึงว่าถ้าไม่มีสัญญาที่มั่นคงสติปัฏฐานก็ไม่เกิด

เพราะฉะนั้น เรื่องของสภาพธรรมไม่ใช่เรื่องชื่อ ไม่ใช่เรื่องเราไปตามหาชื่อกับเหตุผล แต่เป็นเรื่องเข้าใจลักษณะของสภาพธรรม แล้วเวลาที่เกิด ใครมาบอกว่า สัญญาที่มั่นคง ก็หมายความว่า ถ้าเราไม่มีความรู้จริงๆ ว่า เป็นนามธรรมเป็นรูปธรรม สัญญานั้น สติปัฏฐานนั้นก็เกิดไม่ได้ แต่ไม่ต้องไปคิด ไปหามาเป็นคำพูดว่า เพราะสัญญาที่มั่นคง แต่ขณะนั้นเพราะสัญญาที่มั่นคงจึงเป็นปัจจัยให้สติปัฏฐานเกิด