สนทนาธรรมที่สหรัฐอเมริกา ๑๒๒

สนทนาธรรมที่สหรัฐอเมริกา ๑๒๒

ท่านอาจารย์ มีอะไรอีกคะที่เป็นสังขารขันธ์ ลองยกตัวอย่าง เจตสิก ๕๐ จำกัดตายตัว ต้องเป็นปรมัตถธรรม เพราะฉะนั้น เวลาที่เราเข้าใจธรรมขึ้น คำพูดของเราจะเปลี่ยนไป ตรงต่อความเป็นจริงของสภาพธรรมยิ่งขึ้น ตอนนี้ไม่ต้องไปใส่เลย แต่ว่าเวทนา ความรู้สึก เป็นเวทนาขันธ์

ผู้ฟัง เป็น ๑ เป็นเวทนาขันธ์ เวทนาขันธ์แปลว่ามี ๑ เจตสิกอยู่นั่น

ท่านอาจารย์ ถูกต้อง แต่ทีนี้ก่อนอื่นต้องเข้าใจความหมายของขันธ์ด้วย ขันธ์ก็คือสภาพธรรมที่เกิดดับ รูปเกิดดับ เจตสิกเกิดดับ จิตเกิดดับ เพราะฉะนั้น ทั้งหมดพวกนี้ ปรมัตถธรรม ๓ เป็นขันธ์ ๕

ผู้ฟัง เกี่ยวกับเวทนาขันธ์ แต่ว่ามันมี คือว่า โทสะ โมหะ แล้วก็มีความโลภ ความหลง อยู่รวมกันใช่ไหม

ท่านอาจารย์ ไม่ได้เลย

ผู้ฟัง ไม่รวมหรือ

ท่านอาจารย์ เฉพาะเวทนาอย่างเดียวเป็นเวทนาขันธ์ เวทนาเป็นความรู้สึก มี ๕ อย่าง ดีใจ เสียใจ สุข ทุกข์ทางกาย แล้วก็อุเบกขา หรืออทุกขมสุข เวทนาที่คนส่วนใหญ่ จะไม่รู้ก็คืออุเบกขาเวทนา เวลาสุขเกิดขึ้น รู้ไหมคะ รู้ เวลาทุกข์เกิดขึ้นรู้ไหมคะ เวลาโสมนัสเกิดขึ้นก็รู้ โทมนัสเกิดขึ้นก็รู้ แต่ถ้าไม่ใช่สุข ไม่ใช่ทุกข์ ไม่ใช่โสมนัส ไม่ใช่โทมนัส ขณะที่เห็นเป็นเวทนาอะไรคะ อุเบกขา ก็ไม่รู้ หาไม่เจอ อยู่ที่ไหน แต่มี ลักษณะที่ไม่ปรากฏว่า สุขหรือทุกข์ เป็นสภาพของความรู้สึกชนิดหนึ่ง

ขอตัวอย่างสังขารขันธ์ เมื่อกี้นี้พูดแล้วว่ามีอะไรบ้างคะที่เป็นสังขารขันธ์

ผู้ฟัง สังขารขันธ์ ก็แปลว่าคือความสุข ความทุกข์ ความปรุงแต่ง ใช่ไหม

ท่านอาจารย์ สุขทุกข์เอาออกไป เพราะว่าความรู้สึก ถ้าเป็นความรู้สึกต้องเป็นเวทนาขันธ์ นอกจากเวทนากับสัญญาเจตสิก ที่เหลือเป็นสังขารขันธ์ทั้งหมด

วิริยะมีจริงไหมคะ ความพากเพียร ความขยัน เป็นปรมัตถธรรมอะไร เป็นเจตสิก แล้วก็เป็นขันธ์อะไร สังขารขันธ์ เราก็สามารถที่จะเข้าใจไปทีละเล็กทีละน้อยว่า ไม่ใช่เรา ทั้งหมดที่พูดเรื่องปรมัตถธรรม ก็คือว่าไม่ใช่เรา พูดเรื่องขันธ์ก็คือไม่ใช่เรา ทุกอย่างที่ได้ยินได้ฟังทั้งหมดเพื่อให้เข้าใจถูกต้องว่า ไม่ใช่เรา เป็นขันธ์ต่างๆ

ทีนี้พอมีอะไรเกิดขึ้น ระลึกได้ไหมคะ ถึงแม้ว่าจะไม่อยู่ในห้องนี้ พอนึกถึงขันธ์ที่เราเรียนมา ๕ ขันธ์ พอจะนึกได้ไหมว่า นี่เป็นขันธ์อะไร แม้โดยชื่อก่อน แล้วต่อไปถึงจะค่อยๆ สามารถรู้ลักษณะนั้นได้จริงๆ ไม่ใช่เพียงโดยชื่อ

เวลาโกรธ เป็นขันธ์หรือเปล่า มีจริง เป็นปรมัตถธรรมอะไร เจตสิก เป็นขันธ์อะไร สังขารขันธ์ เท่านี้ค่ะ ปรมัตถธรรม ๔ กับ ขันธ์ ๕ จะได้มีความมั่นคงขึ้นว่า ไม่ใช่เรา ขันธ์ก็เป็นสภาพธรรมที่เกิดดับ เพราะฉะนั้น นิพพานเป็นขันธ์หรือเปล่า

ผู้ฟัง ไม่ใช่